Ziele dziurawca – wsparcie w okresie obniżonego nastroju?

Jak rozpoznać dziurawca?

W okresie od czerwca do sierpnia kwitną kwiaty dziurawca. Zebrane są w baldachogrona, szypułkowe, o pięciopłatkowej, żółtej koronie. Na pączkach kwiatowych możemy zauważyć charakterystyczne czarne plamki, a liście są charakterystycznie „podziurawione”.

Zdarza się, że mimo charakterystycznych cech, roślina ta bywa mylona ze starcem jakubkiem, który również występuje na łąkach i kwitnie w podobnym okresie (choć zwykle trochę później niż dziurawiec). Taka pomyłka może być brzemienna w skutkach, gdyż jest to roślina bardzo trująca – ma toksyczny wpływ na wątrobę i może być rakotwórcza.

Tak więc, należy uważnie przyjrzeć się kwiatom. Kwiaty starca posiadają znacznie więcej płatków w koronie, a także krótkie pręciki, które u dziurawca są dość długie. Różnią się także liście – wystrzegaj się roślin o liściach pierzastych, te lancetowate i podziurawione wskazują na pożądaną przez nas „krewkę”.

Kwitnący dziurawiec na łące (Hypericum perforatum)

Magiczne ziele

Pierwsze wzmianki na temat arliki znajdują się w dziełach greckich uczonych w V w. p.n.e. – np. Hipokratesa, czy Dioskuridesa, który opisał dobroczynny wpływ codziennego stosowania naparu z jej nasion z dodatkiem miodu na ogólny stan organizmu. W Starożytności ekstraktów z dziurawca używano przy ukąszeniach węży, w łagodzeniu bolesnych menstruacji i łagodząco w problemach trawiennych. W Średniowieczu i następujących po nim epokach coraz więcej mówiło się o dziurawcu w kontekście kojącego działania na umysł, miał to być sposób na skołatane nerwy i środek zapobiegający szaleństwu.

W polskiej medycynie ludowej bylina ta ma status magicznej, nie tylko ze względu na wszechstronne zastosowanie. Wianki, w które wplatano jej złote kwiaty, święcono w święto Matki Boskiej Zielnej lub Boże Ciało i wieszano w oknach. Wierzono bowiem, że dziurawiec zapewnia takiej kwietnej kompozycji moc odpędzającą złe siły, duchy i klątwy. Mówiło się, że to diabeł, z niechęci do rośliny, pokłuł jej liście swym ogonem. Stąd też nazwa fuga daemonum – „przeganiająca diabła”.

Skład chemiczny

Naftodiantrony

Charakterystycznymi dla ziela dziurawca substancjami są hyperycyna i pseudohyperycyna – odpowiedzialne za żywoczerwoną barwę soku z tej rośliny. To związki organiczne, które mają odpowiadać za jego przeciwdepresyjne właściwości. Są one inhibitorami monoaminooksydazy (MAO), jednak dość słabymi - większe znaczenie ma ich wpływ na poziom serotoniny, noradrenaliny i dopaminy. Opisywane jest również przeciwwirusowe działanie tej grupy związków. Największe stężenie diantronów znajduje się w pąkach (ok. 48%), w kwitnących kwiatach ta wartość jest znacznie niższa (30%). Najmniej znajdziemy ich w liściach (ok. 17%).
Pochodne floroglucyny – hyperforyna, adhyperforyna, furohyperforyna.

To również bardzo istotne składniki bioaktywne, których zawartość najwyższa jest w momencie przekwitania kwiatów. Działają bakteriobójczo, a także mogą zmniejszać prawdopodobieństwo powstawania zmian nowotworowych. Hiperforyna wpływa na zwiększenie stężenia jonów sodu w neuronach, hamując wychwyt zwrotny serotoniny. Coraz więcej źródeł podaje, iż to właśnie ten składnik ma silniejsze działanie przeciwdepresyjne niż diantrony, gdyż w większym stopniu hamuje wychwyt zwrotny dopaminy, serotoniny, glutaminy i GABA.
Fenolokwasy

Kwasy fenolowe takie jak kwas chlorogenowy, ferulowy, izoferulowy, kawowy, p-kumarowy, p-hydroksybenzoesowy, wanilinowy. Działają one antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie oraz pomagają utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi.
Flawonoidy

Flawony (np. luteolina), flawonole (kwercetyna i kemferol), proantocyjanidyny (katechiny, epikatechiny), glikozydy, biflawonoidy. Poprawiają szczelność naczyń krwionośnych i są antyoksydantami.
Pozostałe

Ksantony, olejki eteryczne, cholina, kwas nikotynowy, nikotynamid, β-sitosterol, garbniki i wiele innych.

Właściwości dziurawca

Przeciwdepresyjne
Uspokajające
Nasenne
Prokognitywne
Rozkurczowe
Przeciwbiegunkowe
Stymulacja trawienia
Antyseptyczne
Moczopędne
Zwiększa wrażliwość na promienie UV – w trakcie stosowania zaleca się unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce i inne źródła promieniowania UV).

Dziurawiec zwyczajny – zastosowanie

Obniżony nastrój i stany depresyjne o niskim lub umiarkowanym nasileniu
Zaburzenia lękowe
W okresie wzmożonego narażenia na stres
Trudności w zasypianiu
Kamica nerkowa
Dna moczanowa
Stany zapalne żołądka, dwunastnicy i jelit
Zaburzona praca woreczka żółciowego i wątroby
Wzdęcia i kolki
Obniżony apetyt
Trudno gojące się rany i owrzodzenia

Jak zebrać i wykorzystać ziele dziurawca?

Surowcem, który chcemy pozyskać, jest młoda, kwitnąca roślina z widocznymi pączkami. Pamiętaj, by nie ścinać całej – około 1/3 powinno zostać w ziemi. Zebrane szczyty pędu zbierz w nieduże pęczki, a następnie powieś w suchym, przewiewnym miejscu. Bardzo ważne jest, by ziele przechowywane było w zacienionym pomieszczeniu. Susz przez co najmniej 2-3 dni.

Z tak przygotowanej rośliny możemy wykonać trzy rodzaje ekstraktów: wodny, alkoholowy i olejowy. Każdy z nich będzie miał inne zastosowanie.

Wodny

W nim zawarte będą garbniki, fenolokwasy i glikozydy flawonoidowe. W związku z tym, działanie takiego produktu będzie ukierunkowane na zdrowie układu pokarmowego. Będzie miał właściwości rozkurczające oraz ściągające.
Alkoholowy

Zawarte w nalewce (intrakcie) hyperforyna, hyperycyna, pseudohyperycyna, ksantony, procyanamidy i flawonoidy mają pozytywny wpływ na nasze neuroprzekaźnictwo i nastrój.
Olejowy

Macerat z kwiatów dziurawca posiada właściwości regenerujące, stosuje się go najczęściej zewnętrznie jako okłady w przypadku odparzeń, owrzodzeń i trudno gojących się ran.

Przetwarzanie dziurawca

Herbatka na trawienie: Łyżeczkę suszu zalej 200 ml wrzątku. Zaparzaj pod przykryciem przez 15-20 min. Po ostudzeniu możesz dodać miodu, jeśli napar jest dla Ciebie zbyt gorzki. :) Pij 2-3 razy dziennie przed posiłkiem.

Nalewka antydepresyjna: Do przygotowania nalewki możesz użyć samych kwiatów, lub ukwieconego ziela (w tym przypadku podwajamy gramaturę). Do wcześniej wyparzonego słoja włóż 50 g kwiatów i zalej je 500 ml 70% alkoholu. Szczelnie zamknij naczynie i odstaw na 2 tygodnie. Po tym wyciśnij jego zawartość, a następnie całość dokładnie przefiltruj na bibule lub gazie. Dodaj 100 ml jasnego miodu i dobrze wymieszaj. Tak przygotowana nalewka powinna dojrzewać przez co najmniej 3 miesiące.

Zaleca się picie 10-15 ml nalewki 2 razy dziennie. Pierwsze efekty powinny pojawić się w okresie od 2 do 4 tygodni.

Macerat: Polecam sprawdzony przepis na macerat olejowy.

Przeciwwskazania

Stosowanie leków przeciwdepresyjnych (SSRI, MAOI, etc.) – zwiększone ryzyko wystąpienia zespołu serotoninowego.
Stosowanie antykoncepcji hormonalnej, cyklosporyny i warfaryny – możliwe osłabienie działania tych leków. W przypadku stosowania jakiegokolwiek leku na stałe warto uprzednio skonsultować chęć suplementacji z lekarzem.
Ciąża i laktacja.
Nadwrażliwość na roślinę.

Należy pamiętać, że podstawą prawidłowego leczenia depresji oraz zaburzeń lękowych jest kontakt z lekarzem psychiatrą. Stosowanie ziół może stanowić alternatywę dla farmakologii w sytuacjach, gdy standardowe leczenie jest zbyt ryzykowne lub przynosi zbyt wiele skutków ubocznych.