Muchomor czerwony (Amanita muscaria) - jak działa? Przygotowanie, dawkowanie, efekty i dawne zastosowanie w rytuałach magicznych

Muchomor czerwony jest grzybem z rodziny muchomorowatych (Amanitaceae), należący do rodzaju Amanita. Rodzaj ten obejmuje około 1000 gatunków, spośród których około 50 jest jadalnych i niemal 100 trujących. Mimo, że muchomor ten przynależy do tak licznej zbiorowości, zdecydowanie „nie wtapia się w tłum”. Przeciwnie, jest to jeden z najbardziej charakterystycznych, rozpoznawalnych i rozpowszechnionych na świecie gatunków grzybów. Jego jaskrawoczerwony (możliwe są również jaśniejsze, pomarańczowe lub żółte odcienie) kapelusz przeciętnie osiąga średnicę do 20 cm (choć zdarzają się również większe okazy, których średnica wynosi aż 50 cm!). Kapelusz młodych owocników początkowo jest kulisty, później półkulisty, na koniec spłaszcza się. Bardzo dojrzałe osobniki posiadają kapelusz z brzegami lekko wygiętymi do góry.

Jakby intensywność barwy to było za mało, Amanita muscaria posiada również charakterystyczne białe plamki (łatki) na kapeluszu, stanowiące pozostałości osłony całkowitej (to błona, która otacza młody owocnik, pękająca po osiągnięciu przez niego odpowiedniego wzrostu), które łatwo zmywa deszcz.

Podobną pamiątką po okresie dojrzewania jest pierścień przypominający spódniczkę, znajdujący się na białym lub żółtawym trzonie. Kruchy trzon o bulwiastej podstawie, który w miarę wzrostu owocnika staje się pusty w środku, mierzy od 6 do 20 cm długości i posiada około 1-2 cm grubości.

Blaszki muchomora są białe lub żółtawe i gęsto rozmieszczone.

Warto wiedzieć, że muchomor czerwony występuje w różnych odmianach i podgatunkach, które różnią się przede wszystkim wspomnianymi wyżej wariacjami koloru kapelusza. Pomimo tej różnicy, wszystkie odmiany mają zbliżoną budowę oraz charakterystyczne białe plamki. Dzięki badaniom filogenetycznym, które pozwalają lepiej zrozumieć ewolucyjne relacje między gatunkami i ich pokrewieństwo genetyczne, niektóre z tych odmian, takie jak Amanita chrysoblema czy Amanita persicina, zostały sklasyfikowane jako odrębne gatunki.

[1, 2]

Mam nadzieję, że bez problemu zdołasz już rozpoznać muchomora czerwonego, jeśli (jakimś cudem) nigdy go nie widziałeś.

Czas przejść do czegoś bardziej niematerialnego – zagłębić się w sferę mistycyzmu, dawnych wierzeń, rytuałów i czynności związanych ze spożywaniem Amanita muscaria, których jest zaskakująco wiele. Słowem: pora na odrobinę dobrej historii.

Spożywanie Amanita muscaria w rytuałach i ceremoniach było powszechne w różnych kulturach na przestrzeni wieków. Niektóre jej naskalne wizerunki datowane są na około 9000 lat p.n.e., co oznacza, że praktyki związane ze spożywaniem muchomora mogą mieć ponad 11 000 lat. Jest to niezwykle długi okres, który wskazuje na głęboko zakorzenione znaczenie tego grzyba w kulturach pierwotnych, szczególnie w kontekście duchowości, rytuałów i szamańskich praktyk. Muchomor czerwony był zbierany, suszony i spożywany w celu wywołania wizji poprzez swoje halucynogenne właściwości. Szamani syberyjskich plemion północnej Syberii wykorzystywali ten Święty Element, aby wprowadzać się w trans, doznać odmiennych stanów świadomości oraz nawiązywać kontakt ze zmarłymi przodkami. Muchomor czerwony był ich cennym skarbem na długo zanim zadomowiła się tam tradycja picia alkoholu. Grzyb ten uważany był za święty nośnik psychodelicznej mocy, która nie zanikała nawet po jego wydaleniu z organizmu.

Brzmi dziwnie, ale już tłumaczę.

W moczu osób spożywających muchomora zawarty jest muscymol* (patrz: Muscymol czy kwas ibotenowy?) – jedna z głównych substancji odpowiedzialnych za efekt psychoaktywny grzyba. Ponieważ ten odurzający związek nie jest w pełni metabolizowany, jest wydalany w moczu w ilościach pozwalających na doświadczanie wtórnych efektów psychoaktywnych przez osobę taki mocz spożywającą. Wtórne efekty psychoaktywne były podobne do tych uzyskanych przy bezpośrednim spożyciu grzyba, ale często mniej intensywne. Ta praktyka pozwalała również na „recykling” i wyizolowanie muscymolu, szczególnie w rejonach, gdzie dostęp do muchomora czerwonego był ograniczony. W związku z tym popularność spożywania moczu osób, które wcześniej zjadły muchomora podczas obrzędów mocno nie zaskakuje, zwłaszcza że można go w ten sposób wykorzystać około pięć razy. Można było na muchomorze także nieźle zarobić – 1 sztuka kosztowała minimum jednego renifera.

Stosowanie muchomora nie ograniczało się jednak tylko do Syberii. Amanita muscaria jest obecna również na malowidłach naskalnych, datowanych na 3500 lat p.n.e., w jaskini położonej na terenach obecnej Algierii oraz we Francji. Jest również obecna na reliefie z V wieku p.n.e. przedstawiającym Demeter i Persefonę.

Starożytni Rzymianie wierzyli, że niektóre grzyby wyrastają z gleby w miejscach uderzonych przez piorun. Podobne przekonania o powstawaniu muchomora czerwonego w wyniku uderzenia pioruna występują również wśród rdzennych mieszkańców Gwatemali i południowego Meksyku.

Na przestrzeni wieków pojawiały się również spekulacje dotyczące związku muchomora z berserkami, nordyckimi wojownikami, którzy mogli używać tego grzyba, aby wpaść w bitewną furię, zyskując niemal nadludzkie moce. W tym stanie mieli oni być praktycznie niepokonani, obojętni na ból, a także niezwykle agresywni. Chociaż istnieją inne hipotezy na temat źródeł ich „szału bitewnego” (podejrzanym o wywoływanie takiego efektu jest również lulek czarny), niektórzy badacze sugerują, że to właśnie Amanita muscaria mogła być odpowiedzialna za te iście berserkerskie zachowanie.

W Ameryce Północnej, według niektórych źródeł, grzyb ten był używany przez plemiona zamieszkujące obszary Kanady i Alaski.

Istnieją także wzmianki o potencjalnym użyciu Amanita muscaria w Europie, zwłaszcza w Skandynawii oraz w krajach bałtyckich. Saamowie (lud zamieszkujący Laponię), podobnie jak inne ludy arktyczne, wykorzystywali muchomora czerwonego w rytuałach szamańskich i ceremoniach. I tutaj, podobnie jak na Syberii, praktyka picia psychoaktywnego moczu również nikogo nie dziwiła. Więcej! Nie ograniczano się tylko do spożywania ludzkiego moczu. Ciekawostkę może stanowić fakt, że charakterystyczne dla tego rejonu renifery również gustują w owocnikach muchomora czerwonego. Renifery odurzone muchomorem zachowują się w sposób nietypowy, czasem nawet wpadając w euforię lub stan mocnego pobudzenia.

Istnieją także hipotezy wskazujące na powiązanie Amanita muscaria z napojem Soma, opisanym w starożytnych Wedach jako boski napój zapewniający nieśmiertelność, choć dowody na to są niejednoznaczne.

W Japonii grzyb jest związany z lokalnym folklorem i demonologią, w tym postacią Tengu – długonosego stworzenia, od którego wzięła się nazwa grzyba (Beni-Tengu-Dake). Jego przygotowanie i spożycie są częścią tradycyjnych rytuałów i praktyk kulinarnych.

Muchomor czerwony nie służył jedynie do zmieniania stanów świadomości. W medycynie ludowej przygotowywano z niego wyciągi alkoholowe, które stosowano w przypadku depresji i padaczki.

Obecnie używanie muchomora w kontekście rytuałów i obrzędów jest znacznie rzadsze, chociaż wciąż istnieją grupy i jednostki, które wykorzystują go do celów rekreacyjnych lub duchowych. W niektórych krajach Amanita muscaria jest legalna, a przetwory na bazie muchomora czerwonego można kupić bez większych problemów w sklepach internetowych (tak przynajmniej było do niedawna). Jej użycie jest znacznie mniej popularne w porównaniu do innych halucynogenów, takich jak psylocybina. Istnieją także grupy rekonstrukcyjne, które starają się odtworzyć starożytne rytuały związane z używaniem grzybów, bazując na przekazach etnograficznych oraz badaniach historycznych.

[1, 3, 4, 5, 6]

To brzmi jak całkiem fascynujące hobby:)

Jednak, aby dokładnie odtworzyć tego rodzaju mistyczne rytuały potrzeba muchomora! Gdzie i kiedy go szukać?

Gdzie rosną czerwone muchomory?

Wspomniałam już o tym, że Amanita muscaria to istny kosmopolita?

Obecnie rośnie w wielu miejscach, w niektórych jest wręcz uznawany za grzybowy odpowiednik chwasta. Jednak nie zawsze tak było – gatunek ten pochodzi prawdopodobnie z regionu syberyjsko-beringijskiego (obszar obejmujący wschodnią Syberię, Półwysep Czukocki i Kamczatkę, aż po Alaskę). Stamtąd rozprzestrzenił się na Azję, Europę i Amerykę Północną.

Obecnie występuje powszechnie w Europie Środkowej i Północnej (Skandynawia), Azji (Rosja, Syberia, Chiny, Japonia), Ameryce Północnej (USA, Kanada, Alaska) i Środkowej.

Czy to oznacza, że nie znajdziemy go w innych miejscach? Nie - muchomor czerwony został także nieumyślnie wprowadzony do wielu krajów na półkuli południowej, zazwyczaj jako symbiont w plantacjach sosnowych i brzozowych. Australia, Nowa Zelandia, Brazylia to kraje, w których klimacie muchomor czerwony również sobie dobrze radzi, ba, ma nawet potencjał do wypierania gatunków rodzimych. W Nowej Zelandii i Tasmanii uważany wprost za gatunek niepożądany.

W Polsce muchomor czerwony występuje powszechnie, zwłaszcza na ubogich, piaszczystych glebach. Preferuje lasy iglaste, zwłaszcza sosnowe i świerkowe, ale również liściaste. Amanita muscaria potrzebuje towarzyszy z królestwa roślin aby być. Dlaczego i jakich konkretnie?

Gdzie szukać muchomora czerwonego?

Aby łatwiej namierzyć muchomora w lesie, warto wiedzieć pod jakimi gatunkami drzew rośnie.

Muchomor czerwony to grzyb ektomykoryzowy, czyli taki, który tworzy symbiotyczną relację z korzeniami roślin, najczęściej drzew. W tej relacji grzyb oplata korzenie rośliny, dostarczając jej wodę i składniki mineralne. W zamian zyskuje produkty fotosyntezy, takie jak cukry.

Amanita muscaria nie jest bardzo wybredna w wyborze partnerów symbiotycznych. Lista rodzajów roślin, z którymi się dogaduje jest dość obszerna.

Muchomor czerwony często rośnie również w tych samych lokalizacjach co borowik szlachetny (Boletus edulis) i tworzy formacje zwane kręgami czarownic. Te formacje, znane również jako czarcie koła, czarcie kręgi czy czarodziejskie kręgi, to charakterystyczne, koliste wzory tworzone na trawie lub w leśnej ściółce przez owocniki grzybów [8].

Wiesz już gdzie szukać muchomora czerwonego. Pozostało pytanie: kiedy go szukać?

Kiedy rośnie Amanita muscaria?

Sezon owocowania różni się w zależności od klimatu: owocniki pojawiają się latem i jesienią w większości Ameryki Północnej, ale późną jesienią i wczesną zimą na wybrzeżu Pacyfiku.

Muchomor czerwony w Polsce jest najbardziej widoczny w sezonie grzybobrania, czyli od późnego lata do jesieni, zazwyczaj od sierpnia do października. W tym roku prawdziwy wysyp muchomora czerwonego zanotowałam właśnie w październiku.

[1]

Czarnogóra – piękny okaz z końca września:) (zdjęcie Danusi z Czarnogóry)

Na jakim etapie wzrostu muchomory są najbogatsze w składniki aktywne?

Amanita muscaria zawiera różne ilości substancji psychoaktywnych w poszczególnych częściach owocnika. Najwięcej tych substancji znajduje się w kapeluszu, a najmniej w trzonie. Muchomory są najpotężniejsze zanim kapelusz w pełni się otworzy, czyli na etapie „jajka” lub kiedy zaczynają się rozwijać. W tym momencie stężenie aktywnych związków (takich jak kwas ibotenowy i muscymol) jest zazwyczaj najwyższe. Później, stężenia substancji psychoaktywnych w kapeluszu i trzonie stopniowo maleją [9].

Oczywiście, można zbierać grzyby na każdym etapie ich dojrzałości, pod warunkiem, że jesteś absolutnie pewien ich prawidłowego zidentyfikowania.

Nie czekaj także aż zaczną gnić albo będą mocno skolonizowane przez robaki - odchody larw mogą powodować problemy żołądkowe u ludzi.

Posiadasz już wiele wskazówek umożliwiających znalezienie muchomora. Przy odrobinie szczęścia, w odpowiednim czasie i miejscu natkniesz się na wiele wspaniałych okazów. Warto wiedzieć więcej aby móc zdecydować: zabieram je ze sobą czy raczej tylko pooglądam je z daleka?

Czy muchomor czerwony jest jadalny? Odpowiedź nie jest jednoznaczna. Na pewno można go takim uczynić poprzez odpowiednie przygotowanie (o którym piszę więcej w akapicie: Amanita muscaria: jak przygotować i jeść te grzyby?). Spożycie muchomora, w zależności od sposobu jego przetworzenia oraz zjedzonej ilości, może prowadzić do poważnych zatruć [10], a w skrajnych przypadkach nawet do zgonu. Dawka (jak zwykle!) odgrywa kluczową rolę – od braku i łagodnych efektów, aż po poważne konsekwencje zdrowotne, w tym śmierć. Pomiędzy tymi skrajnościami istnieje szerokie spektrum reakcji organizmu na spożycie muchomora czerwonego, niekoniecznie negatywnych, wywoływanych przez równie szeroki wachlarz substancji zawartych w grzybie, zależnych od dawki oraz indywidualnej wrażliwości. Pewne jest jedno: muchomor czerwony zawiera substancje psychoaktywne, które mogą mieć niebagatelny wpływ na organizm człowieka. Jakie to substancje?

Kwas ibotenowy - co to za związek?

Kwas ibotenowy to psychoaktywny związek chemiczny występujący w muchomorze czerwonym. Największe jego stężenie znajduje się w czerwonej skórce kapelusza oraz w żółtej warstwie pod nią (około 0,09 mg/g świeżej masy). Strukturalnie przypomina glutaminian, czyli pobudzający neuroprzekaźnik naturalnie występujący w mózgu, niezbędny dla procesów uczenia się i pamięci. Kwas ibotenowy łatwo rozpuszcza się w zimnej wodzie. Podczas obróbki muchomora, takiej jak suszenie czy gotowanie, a także metabolizmu w żołądku, wątrobie i mózgu, ulega on dekarboksylacji (usunięciu grupy karboksylowej), w wyniku czego powstaje muscymol, kolejny związek o silnych właściwościach psychoaktywnych.

Oba związki mogą być wykryte w moczu w ciągu 1 godziny od spożycia grzyba.

Kwas ibotenowy może przechodzić przez barierę krew-mózg, dzięki czemu działa bezpośrednio na układ nerwowy po podaniu w organizmie, np. doustnie lub dożylnie.

[11, 12]

Muscymol - co to za substancja?

Muscymol to kolejny związek psychoaktywny wyizolowany z A. muscaria na początku lat 60-tych. W grzybie występuje w stosunkowo wysokim stężeniu (0,03–0,1%). Tak jak w przypadku kwasu ibotenowego, największe stężenie muscymolu znajduje się w czerwonej skórce kapelusza oraz w żółtej warstwie pod nią (ok. 0,04 mg/g świeżej masy).

Po spożyciu, kwas żołądkowy o niskim pH powoduje przemianę kwasu ibotenowego do muscymolu, który następnie przechodzi do mózgu lub zostaje wydalony przez krążenie systemowe. Pozostałości aktywnej substancji w moczu odpowiadają za wspomnianą wyżej tradycję picia moczu szamana lub renifera, który spożył grzyby, praktykowaną w niektórych plemionach Syberii w celu uzyskania „wtórnej” stymulacji.

Muscymol, tak jak kwas ibotenowy, posiada zdolność do przekraczania bariery krew-mózg.

Jest równie łatwo rozpuszczalny w zimnej wodzie i jest związkiem niewrażliwym na wysoką temperaturę, a nawet gotowanie.

[13, 14]

Muskazon

Muskazon to produkt rozkładu kwasu ibotenowego pod wpływem promieniowania UV, wykazujący działanie psychoaktywne, ale o słabszej intensywności.

Strukturalnie różni się od muscymolu, choć oba związki są związane z układem GABAergicznym.

[15, 16]

Muskaryna

Muskaryna została wyizolowana z Amanita muscaria w 1869 roku i przez wiele dekad była uważana za główny aktywny składnik tego grzyba (powiązanie nazwy związku z nazwą gatunku nie jest przypadkowe). Uważano, że odpowiada za toksyczność muchomora czerwonego.

Muskaryna występuje w śladowych ilościach (0,02% suchej masy) w owocnikach i nie przenika przez barierę krew-mózg, co uniemożliwia jej wpływ na receptory acetylocholiny w ośrodkowym układzie nerwowym.

[1, 17]

Kwas stizolobowy, kwas stizolobinowy i kwas tricholomowy

To produkty utleniania DOPA i pochodne kwasu ibotenowego, które wywołują aktywność antycholinergiczną (która skutkuje sedacją, dezorientacją, problemami z pamięcią, obniżeniem napięcia mięśni, zwiększeniem tętna, suchością w ustach i rozszerzeniem źrenic) [2].

Pozostałe substancje

Muchomor czerwony, jak i inne grzyby ma też pewne właściwości odżywcze. Grzyby są bogate w węglowodany (glukany), witaminy z grupy B (tiamina, ryboflawina, pirydoksyna, kwas pantotenowy, kwas nikotynowy, niacyna, kwas foliowy i kobalamina), a także w ergosterol, biotynę, fitochinon, tokoferole, mannitol. Ich zawartość zależy ściśle od podłoża, warunków atmosferycznych, wieku i etapu rozwoju.

Istnieją podejrzenia, że zawarty w tkance grzyba mannitol zwiększa przepuszczalność bariery krew-mózg dla kwasu ibotenowego i muscymolu, co może wywoływać ich gwałtowniejsze efekty.

Za barwę kapelusza odpowiadają pigmenty: muscarufina i muscaflawina, które nadają żółty kolor, czerwonofioletowa muscapurpurina i czerwona muscarubrina.

Trzony grzybów zawierają mniej substancji psychoaktywnych niż kapelusze, ale zawierają pomocne związki (NAC i Alpha GPC), które wspierają wiązanie muscymolu z receptorami w mózgu, potencjalnie wzmacniając jego działanie.

[2, 3, 18, 19]

To właśnie kwas ibotenowy i muscymol, są uważane za substancje odpowiedzialne za działanie psychotropowe muchomora czerwonego. Działanie grzyba to wypadkowa działania poszczególnych substancji, zależna także od wrażliwości osoby spożywającej, itp. Czego można się spodziewać?

Kwas ibotenowy - działanie

Aktywuje on dwie klasy receptorów w ośrodkowym układzie nerwowym:

• silnie NMDA

• słabo AMPA/kainowe

Oba typy receptorów współpracują w procesach synaptycznych związanych z pamięcią, plastycznością neuronalną i w szybkim przekaźnictwie sygnałów w mózgu, co jest kluczowe dla procesów poznawczych, percepcji i reakcji na bodźce. Jednakże ich nadmierna aktywacja (a takie działanie jest przypisywane wysokiej dawce kwasu ibotenowego), szczególnie w wyniku długotrwałego stymulowania NMDA, może prowadzić do ekscytotoksyczności, czyli do intensywnego i niekontrolowanego pobudzenia neuronów. Taki stan może prowadzić do apoptozy czyli śmierci komórek.

To, na pierwszy rzut oka, szkodliwe działanie kwasu ibotenowego jest wykorzystywane w badaniach naukowych. Wysokie jego dawki wstrzyknięte do mózgu powodują powstawanie zmian degeneracyjnych. Przez obserwację tego procesu można badać mechanizmy takiej degradacji oraz skutki działania na układ nerwowy. To pozwala dowiedzieć się więcej na temat takich dolegliwości neurodegeneracyjnych jak choroby Alzheimera czy Parkinsona.

[8, 11, 22]

Kwas ibotenowy działa stymulująco na ośrodkowy układ nerwowy. Podany dootrzewnowo powoduje wzrost poziomu serotoniny i zwiększa stężenie dopaminy w mózgach myszy i szczurów. Ich wzrost może powodować uczucie skupienia, czujności i wzrost poziomu energii.

Kwas ibotenowy sam w sobie nie wydaje się powodować efektów halucynogennych. Może za to wywołać: chwiejność, zawroty głowy, zawężone pole widzenia, delikatnie drgający obraz, drgania mięśniowe i sen.

Muscymol - działanie

Muscymol działa jako nieselektywny agonista receptorów GABA typu A w mózgu. Wpływa głównie na obszary przodomózgowia, takie jak jądro ogoniaste, skorupa, wzgórze i hipokamp. Muscymol naśladuje działanie neuroprzekaźnika GABA, który zwykle hamuje aktywność neuronów, co prowadzi do uspokojenia i zmniejszenia aktywności ośrodkowego układu nerwowego.

Jest również częściowym agonistą receptorów GABA typu C występujących w dużych ilościach w siatkówce, gdzie odgrywają rolę w modulowaniu przetwarzania bodźców wzrokowych.

W rezultacie wywołuje efekty sedatywne, uspokajające, a także hipnotyczne i psychoaktywne, powodując halucynacje, zmiany percepcji, nerwowość, dezorientację oraz stany euforyczne i zmiany w widzeniu.

Muscymol podany dootrzewnowo wydaje się powodować wzrost poziomu serotoniny, dopaminy i acetylocholiny w mózgu. Co ciekawe, muscymol potrafi utrzymać wysoki poziom serotoniny w śródmózgowiu i podwzgórzu, nawet jeśli podamy coś, co normalnie zatrzymuje jej produkcję.

Ciekawe, że muscymol może mieć też pobudzające działanie, które wynika z pośredniego działania muscymolu na neurony dopaminowe w istocie czarnej i uwalnianie glutaminianu, który jest głównym neuroprzekaźnikiem pobudzającym w mózgu [23].

Muskaryna - działanie

Działa na receptory muskarynowe w układzie przywspółczulnym (parasympatycznym). Może być odpowiedzialna za autonomiczne i żołądkowo-jelitowe objawy zatrucia, takie jak pocenie się, ślinotok, łzawienie, bradykardia, biegunka i zmęczenie, jednak jej rola w potencjalnym zatruciu jest dyskutowana.

Kwas tricholomowy, kwas stizolobowy, kwas stizolobinowy - działanie

Kwas tricholomowy to substancja, która wraz z kwasem ibotenowym została opatentowana w Japonii jako wzmacniacz smaku. Możliwe że kw. tricholomowy jest odpowiedzialny za tzw. „piąty smak” – umami.

Kwas stizolobowy, kwas stizolobinowy – aminokwasy, które mogą również aktywować receptory kwasu glutaminowego i działać pobudzająco.

Jak widzisz, mechanizm działania tego grzyba jest złożony i związany z różnorodnymi neurochemicznymi procesami, które działają w ośrodkowym układzie nerwowym. Co ciekawe, nie zgłoszono bezpośredniego działania toksycznego na typowe układy docelowe zaangażowane w zatrucia grzybami (np. wątrobę, nerki).

[1, 19]

Wiesz już, że substancje zawarte w muchomorze czerwonym mają zdolności do wpływania na organizm człowieka (i nie tylko) w sposób znaczny. Czy właściwości te można wykorzystać aby przywracać zdrowie? Czy mają one potencjał leczniczy?

Odpowiedź na to pytanie jest, znowu, złożona.

Wpływ muscymolu na układ nerwowy i pamięć

Muscymol, silny agonista receptora GABA typu A, może wspierać procesy poznawcze, zwłaszcza w przypadku deficytów pamięci. Badania na szczurach z modelem choroby Alzheimera wywołanym streptozotocyną wykazały, że niskie dawki muscymolu (0,01 i 0,05 mg/kg) znacząco poprawiają zdolności uczenia się i zapamiętywania. Co ważne, działanie muscymolu zaobserwowano zarówno u szczurów zdrowych, jak i z zaburzeniami pamięci. Wyniki sugerują, że stymulacja procesów GABAergicznych może być skuteczną strategią terapeutyczną w spowalnianiu wczesnych deficytów pamięci związanych z chorobą Alzheimera [23].

To jednak tylko pewna hipoteza, bo efekty działania muscimolu są dwuznaczne. W innych badaniach infuzje do hipokampa powodowały upośledzenie uczenia się lęku oraz pamięci roboczej, co wynikało z nadmiernego zahamowania pracy neuronów. Mechanizm ten wskazuje, że muscymol może zarówno wspierać, jak i ograniczać procesy poznawcze, w zależności od dawki oraz warunków eksperymentalnych [24].

Muscymol i wpływ na wydzielanie hormonów

W jednym z badań, podanie muscymolu powoduje zależny od dawki wzrost poziomu prolaktyny i umiarkowany wzrost poziomu hormonu wzrostu, bez wpływu na TSH i kortyzol. Wyniki sugerują, że transmisja GABA odgrywa rolę w regulacji wydzielania prolaktyny i hormonu wzrostu [25].

Neuroprotekcyjny muscymol

Muscymol wykazuje właściwości neuroprotekcyjne, co może mieć znaczenie w kontekście ochrony przed skutkami niedokrwienia mózgu. W modelach zwierzęcych podawanie muscymolu chroniło kluczowe obszary mózgu, takie jak hipokamp i korę, przed uszkodzeniami wynikającymi z niedokrwienia, poprzez hamowanie aktywności neuronów [26].

Muscymol moduluje funkcje rozrodcze

Aktywacja receptora GABA typu A przez muscymol wpływa również na oś podwzgórze-przysadka-gonady (HPG), zwiększając ekspresję neuropeptydu kisspeptyny. Kisspeptyna odgrywa wieloaspektową rolę w organizmie człowieka, wpływając na układ rozrodczy, procesy metaboliczne oraz zachowania emocjonalne i libido. Co ciekawe, naturalny GABA nie wywołuje tego efektu, co sugeruje unikalny mechanizm działania muscymolu [27].

Muscymol wspomaga działanie przeciwbólowe morfiny

Muscymol wykazuje interesujące interakcje z morfiną. Jego dożylne podanie przed aplikacją morfiny znacząco zwiększa skuteczność jej działania przeciwbólowego, zmniejszając wymaganą dawkę morfiny dla uzyskania efektu uśmierzającego ból. Może to wskazywać na potencjalne zastosowanie muscymolu w terapii bólu, choć wymaga to dalszych badań [28].

Muscymol a leczenie bólu neuropatycznego

Metaanaliza przedklinicznych badań na zwierzętach, oceniająca skuteczność muscymolu w łagodzeniu bólu neuropatycznego wykazała że muscymol znacząco redukował ból wywołany przez normalnie niebolesne bodźce u zwierząt z uszkodzeniami nerwów. Efekt przeciwbólowy był zależny od dawki i drogi podania, z najsilniejszym działaniem obserwowanym przy podaniu dokanałowym. Nie zaobserwowano istotnych działań niepożądanych w badanych dawkach [29].

Pomimo tych obiecujących wyników badań przedklinicznych, zastosowanie muscymolu w medycynie ma istotne ograniczenia. Jego potencjał jako leku na bezsenność czy napady drgawkowe został ograniczony ze względu na niską efektywność. Podawanie muscymolu pacjentom z pląsawicą Huntingtona wywołało skutki uboczne, takie jak drażliwość, pobudzenie czy letarg.

Muchomor czerwony - zastosowanie w medycynie alternatywnej

W medycynie alternatywnej muchomor czerwony jest czasami używany w celach terapeutycznych, w tym do łagodzenia stanów lękowych, depresji, bólu oraz jako substytut alkoholu dzięki działaniu GABAergicznemu.

Czy grzyb ten może być wsparciem w walce z nowotworami? Oto co znalazłam w sieci na ten temat.

Wpływ muscymolu na karcynogenezę

Badanie przeprowadzone na szczurach z nadciśnieniem wykazało, że podawanie im muscymolu (0,5 mg/kg, iniekcje dootrzewnowe) znacząco zmniejszało wzrost nowotworów żołądka powodowanych przez N-metylo-N-nitro-N-nitrozoguanidynę (MNNG). Po 52 tygodniach zauważono wyraźny spadek częstości występowania raka żołądka, co przypisano zdolności muscymolu do wpływania na hormony przysadki oraz aktywności układu współczulnego i przywspółczulnego [30].

Polisacharydy z muchomora czerwonego wykazują potencjał przeciwnowotworowy

Oprócz muscymolu, uwagę badaczy przyciągnęły polisacharydy zawarte w A. muscaria, takie jak glukany. Glukany wykazują szerokie spektrum działania biologicznego, w tym właściwości przeciwnowotworowe i wspierające odpowiedź immunologiczną. W jednym z badań wyizolowany z muchomora czerwonego β-D-glukan wykazywał aktywność przeciwnowotworową wobec mięsaka 180 u myszy, co wskazuje na możliwość zastosowania tych związków w terapii innych nowotworów [31].

Chciałbyś cieszyć się smakiem muchomora czerwonego nie ryzykując intoksykacji czy może odpowiedzialnie skorzystać z jego potencjału psychoaktywnego? Spożycie muchomora powinno odbywać się po odpowiednim przygotowaniu, wymaga wiedzy i ostrożności w celu zminimalizowania toksyczności i potencjalnych skutków ubocznych. Oto szczegółowe informacje na temat przygotowania, przechowywania i spożywania tego grzyba, w zależności od pożądanego efektu.

Wariant 1: Chcę zjeść muchomora, nie interesują mnie jakiekolwiek zmiany w świadomości – jestem smakoszem.

Czy pamiętasz, że kwas ibotenowy i muscymol są substancjami łatwo rozpuszczalnymi nawet w zimnej wodzie?

Jak łatwo, zapytasz? Rozpuszczalność kwasu ibotenowego w wodzie wynosi około 1.58 g/l [32], a muscymolu wynosi 10 g/l [33]. To znaczy, że w litrze wody może rozpuścić się około 1,5 g kwasu ibotenowego i 10 g muscymolu. W jednym (średnim – 70 g) osobniku Amanity zawarte jest około 60-70 mg kwasu ibotenowego. To oznacza, że litr wody będzie zupełnie wystarczający, aby całkowicie rozpuścić zawartość kwasu ibotenowego i muscymolu z kilku średniej wielkości osobników Amanita muscaria.

Muscymol i kwas ibotenowy podczas gotowania przechodzą do wody [34], a ich zawartość w grzybach gwałtownie maleje. Oto przepis na częściową detoksykację świeżego muchomora czerwonego:

Gotowanie w wodzie dwukrotnie, jak opisano powyżej, usuwa dużą część toksyn i substancji psychoaktywnych, nie gwarantuje ono jednak absolutnej detoksykacji. Spożywanie Amanita muscaria zawsze wiąże się z pewnym ryzykiem, nawet po ugotowaniu.

Zaleca się ostrożność i unikanie jednorazowego spożycia dużych porcji.

Po ugotowaniu grzyby mogą być używane jak zwykłe grzyby powszechnie uznawane za jadalne: można je smażyć i piec lub, jak to czynią smakosze z Japonii, kisić bądź marynować.

[35]

Inne metody przygotowania grzyba do zastosowań kulinarnych obejmowały moczenie grzyba w mleku lub wodzie, polewanie mlekiem kapelusza, kombinację obróbki cieplnej lub mechanicznej, usuwanie skórki i moczenie.

We Włoszech po gotowaniu i odrzuceniu wody A. muscaria jest konserwowana w solance przed spożyciem.

Wariant 2: Chcę doznać efektów psychoaktywnych muchomora czerwonego.

To muscymol jest związkiem, na którego działaniu szczególnie zależy większości użytkowników Amanita muscaria, a odpowiednio przeprowadzona dekarboksylacja zwiększa jego zawartość w grzybie.

Jak ją wykonać?

Metoda 1: Suszenie na chips – suszarka do grzybów, piekarnik

„Chipsy z Amanity” powstają gdy grzyby są dokładnie wysuszone, aż do momentu, gdy staną się kruche i będą łamały się na kawałki. Dzięki temu grzyby się nie psują i nie pleśnieją.

Suszenie zwiększa stężenie muscymolu, jednocześnie redukując ilość kwasu ibotenowego.

Jesteś ciekawy w jakich warunkach wysuszyć swoje muchomory aby efektywnie przeprowadzić dekarboksylację? Oto wyniki pewnego badania przeprowadzonego w Japonii na świeżych okazach Amanita muscaria, dotyczącego metod przetwarzania i zawartości muscymolu (MUS) i kwasu ibotenowego (IBO). Podczas suszenia:

• w temperaturze 40°C stężenie kwasu IBO spadło do 65% pierwotnej wartości, a stężenie MUS wzrosło o 620%

• w temperaturze 50°C stężenie IBO zmniejszyło się do 64%, a MUS wzrosło o 575%.

• w temperaturze 60°C stężenie IBO wynosiło 54%, a MUS wzrosło o 650%.

• w temperaturze 80°C stężenie IBO wynosiło 17%, a MUS wzrosło o 640%.

• w temperaturze 100°C stężenie IBO spadło do 12%, a MUS wzrosło o 290%.

• w temperaturze 120°C stężenie IBO spadło gwałtownie do 0,5%, a MUS zmniejszyło się o 50%.

Jak widać, suszenie w 80°C wydaje się optymalnym kompromisem między redukcją kwasu ibotenowego a wzrostem stężenia muscymolu. Przy tej temperaturze stężenie kwasu ibotenowego spada do 17% wartości początkowej, co oznacza znaczną dekarboksylację, a poziom muscymolu wzrasta o 640%, co wskazuje na jego efektywną konwersję.

Jednocześnie wyższe temperatury, takie jak 100°C i 120°C, prowadzą do dalszej degradacji kwasu ibotenowego, ale kosztem zmniejszenia stężenia muscymolu, co czyni je mniej efektywnymi. Z kolei niższe temperatury, takie jak 40–60°C, również pozwalają na efektywną konwersję, ale proces ten trwa dłużej.

Po wysuszeniu zawartość muscymolu i kwasu ibotenowego pozostaje względnie stabilna.

Metoda 2. Suszenie muchomorów na słońcu lub grzejniku

Zarówno suszenie na słońcu, jak i przy grzejniku skutecznie redukuje zawartość kwasu ibotenowego. Obie metody zwiększają również zawartość muscymolu.

Największa redukcja kwasu ibotenowego w krótkim czasie występuje przy grzejniku (87,4% w 2 dni).

Suszenie na słońcu jest wolniejsze, ale warto czekać, bo po 3 dniach wzrost ilości muscymolu wynosi aż 1100%.

Przechowywanie wysuszonych muchomorów

Suszone grzyby najlepiej przechowywać w szklanych, szczelnie zamkniętych słoikach, chronionych przed światłem i ciepłem.

Zaleca się przechowywanie większych kawałków, aby ograniczyć kontakt z tlenem, który przyspiesza degradację związków aktywnych.

Nie przechowuj grzybów w plastikowych torbach, ponieważ materiał przepuszcza tlen. Możesz jednak umieścić plastikową torbę w szklanym słoiku.

Właściwe przechowywanie pozwala zachować aktywność grzybów przez 1–2,5 miesiąca.

Niektóre doniesienia anegdotyczne sugerują, że grzyby mogą zachować swoją aktywność nawet przez kilka lat, pod warunkiem odpowiedniego przechowywania.

Metoda 3: Gotowanie

Im niższe pH (warunki bardziej kwasowe), tym szybszy jest spadek stężenia kwasu ibotenowego i wzrost stężenia muscymolu. Samo gotowanie w wodzie bez modyfikacji pH nie prowadzi do znaczącej dekarboksylacji.

Dodanie kwasu (np. octu) i gotowanie w wodzie o pH 2,5–3,0 znacznie przyspiesza proces. Pełna dekarboksylacja w takich warunkach trwa około 3 godzin w temperaturze 90–100°C.

Jednakże standardowe gotowanie (przez około 10 minut), nawet z dodatkiem kwasu (np. octu), nie spowoduje pełnej dekarboksylacji.

Po dekarboksylacji muchomora możesz zrobić z niego nalewkę albo napar.

Nalewka z muchomora czerwonego

Muscymol rozpuszcza się także w alkoholu. Czerwona nalewka powstanie poprzez zalanie suszonego materiału alkoholem 40-50%. Uwaga! W roku 2023 i 2024 wykonałam nalewkę ze świeżych muchomorów na wódce. Działa ona energetyzująco, poprawia nastrój i rozjaśnia myśli.

Możesz zainspirować się proporcjami stosowanymi w medycynie tradycyjnej: 35 g Amanita muscaria na 100 ml alkoholu.

Napar

Czerwony napar powstaje poprzez zalanie suszonych kapeluszy gorącą wodą/wrzątkiem. Wg. mnie to najprzyjemniejsza droga spożywania muchomora czerwonego, sprowadza sen i warte zapamiętania sny. Taki sposób przyjęcia wiąże się ze stosunkowo niską częstotliwością mdłości i wymiotów.

Palenie

Czy można palić muchomory?

W Ameryce Północnej panuje właśnie taki zwyczaj, ale efekt psychoaktywny jest znacznie słabszy w porównaniu do innych metod konsumpcji.

W Afganistanie wysuszony ekstrakt z muchomora czerwonego pod nazwą tha-shm baskon („otwieracz oczu”) jest palony jako lekarstwo na psychozę.

[34, 35]

Dawkowanie Amanita muscaria zależy od wielu czynników, takich jak metoda przygotowania, zawartość aktywnych składników w grzybach (kwas ibotenowy i muscymol), indywidualna tolerancja organizmu oraz pożądany efekt.

Warto wiedzieć, że:

• Świeży owocnik A. muscaria o średniej wielkości (60–70 g) zawiera nawet do 70 mg kwasu ibotenowego i około 6 mg muscymolu [1].

• Dawka wymagana do wywołania halucynacji wynosi 30–60 mg kwasu ibotenowego i 10–15 mg muscymolu [1].

• 53 mg kwasu ibotenowego wystarczą, aby wywołać efekt psychoaktywny, a 93 mg mogą wywołać bardzo silną intoksykację. Dawka 20 mg może wywołać zaczerwienienie, zmęczenie i sen.

• Standardowo przyjmuje się że 1 g suszonych grzybów to 10 g świeżych.

• Pamiętaj, że świeże grzyby mogą zawierać różną ilość wody, co wpływa na ich wagę.

• Kapelusze zawierają większe ilości kwasu ibotenowego i muscymolu niż trzony.

[2, 36, 37]

Dawkowanie suszonego muchomora - wskazówki

• 0,5–3 g suszonych kapeluszy (do pół średniego kapelusza) może być odpowiednią dawką na początek (stopniowo zwiększaj ilość, aby zminimalizować ryzyko niepożądanych efektów)

• Dawka średnia to 3–6 g (pół średniego kapelusza – cały kapelusz),

• Dawka wysoka to powyżej 6 g (powyżej jednego średniego kapelusza - zalecana ostrożność, zwiększone ryzyko skutków ubocznych).

Jeśli dysponujesz świeżymi grzybami, ich profil działania może być trochę inny, ze względu na większą zawartość kwasu ibotenowego.

Amanita muscaria wykazuje zróżnicowane działanie w zależności od dawki, sposobu podania oraz indywidualnej wrażliwości. Efekty te mogą obejmować zarówno reakcje fizjologiczne, jak i psychiczne. Po spożyciu, grzyb może wywoływać:

Małe dawki

• relaks

• euforia

• błogość

• lekkie pobudzenie

• złagodzenie bólu

• klarowność myślenia

• poczucie dobrostanu

• uczucie ciepła w ciele

• zwiększona zdolność do medytacji

• lekkie skurcze mięśni

• zwiększona energia połączona z potrzebą ruchu

• później stan spokoju i senności

• odświeżający sen, z intensywnymi, żywymi snami, które są trudne do przypomnienia w szczegółach po przebudzeniu, uczucie świadomego snu

• zmniejszona liczba wybudzeń w trakcie snu

• długotrwała introspekcja

Średnie dawki

• uczucie odurzenia przypominające zatrucie alkoholem, ale z zachowaną jasnością umysłu

• silniejsze skurcze mięśni

• powtarzalne myśli i działania

• dezorientacja

• utrata poczucia czasu

Duże dawki

• więcej elementów wizualnych, takich jak postrzeganie przedmiotów jako większych lub mniejszych niż są w rzeczywistości (makropsja, mikropsja)

• potencjalne doświadczenia duchowe

• silne pętle myślowe

• uczucie dysocjacji

• mimowolne ruchy kończyn i drżenie, drgawki

• delirium

• śpiączka

Chronologia działania może różnić się w zależności od dawki, sposobu przygotowania grzybów oraz indywidualnej wrażliwości użytkownika.

Tolerancja

Na podstawie dowodów anegdotycznych, u niektórych osób przy częstym spożywaniu może rozwijać się tolerancja, podczas gdy inni zgłaszają występowanie odwrotnej tolerancji.

Czego możemy spodziewać się po zjedzeniu muchomora czerwonego?

„Unsteadiness continued to increase ... I felt that any sudden movement might cause my head to roll off my shoulders. The field of vision began to rotate slowly... I was able to read only laboriously since each word on the printed page was moving. about aimlessly.”

Tak W. Scott Chilron opisał swoje wrażenia po spożyciu 93mg kwasu ibotenowego w The Course of an Intentional Poisoning (1975).

Opis przeżyć po zażyciu 15 mg czystego muscymolu:

„Po fazie stymulacji, koncentracja była trudna do osiągnięcia. Wizje zmieniały się w niekończące się echa sytuacji sprzed kilku minut. Czułem czasem jakbym stracił nogi, ale nie miałem halucynacji tak ostrych i kolorowych jak po LSD” [2].

Różnie opisuje się efekt działania muchomora: depresyjny, uspokajająco – hipnotyczny, psychodeliczny, dysocjacyjny lub majaczący. Czasem stymulujący. U niektórych użytkowników występuje synestezja (to sytuacja, w której jedno wrażenie zmysłowe automatycznie wywołuje inne, nietypowe doświadczenie w innym zmyśle).

Według jednego z badań, kobiety częściej używają nalewki z muchomora i poszukują łagodzenia bólu oraz redukcji problemów skórnych, natomiast mężczyźni preferują formę suszoną w celu łagodzenia stresu, zmniejszenia objawów depresji oraz poprawy snu. Wspólnym doświadczeniem dla obu płci jest początkowe pobudzenie, a następnie depresja ośrodkowego układu nerwowego.

Jak inni użytkownicy muchomora opisują swoje doświadczenia? Polecam lekturę:

https://erowid.org/experiences/subs/exp_Amanitas.shtml

Amanita muscaria może wywoływać wiele niepożądanych skutków ubocznych. Zależą one od spożytej dawki, sposobu przygotowania grzyba, a także indywidualnej wrażliwości organizmu. Należą do nich:

• nudności

• suchość w ustach

• nadwrażliwość na bodźce wizualne i dźwiękowe

• ból brzucha

• biegunka

• zmęczenie

• wymioty

• lęk

• pocenie się

• przyspieszone lub spowolnione tętno

• rozszerzenie źrenic

• halucynacje

• dezorientacja

• omamy

• drżenie mięśni

• głęboka sedacja

• delirium

• obniżona zdolność do artykulacji

• silne zaczerwienienie i suchość skóry,

• przekrwienie spojówek,

• intensywne wydzielanie śliny

• zwiększone wydzielanie w drogach oddechowych

• trudności w chodzeniu

• dysocjacja

• uczucie wyjścia poza ciało

• śpiączka

• napady drgawkowe

[1, 10, 19]

Ciekawe, że efekty uboczne różnią się w zależności od płci – kobiety zgłaszały przede wszystkim bóle głowy, natomiast mężczyźni częściej doświadczali nudności, wymiotów, bólu brzucha i senności.

Toksyczność i zatrucia muchomorem czerwonym

Zatrucie muchomorem czerwonym jest śmiertelne w 2–5% przypadków. Śmiertelność zależy od ilości przyswojonych substancji. Szacuje się, że dawka śmiertelna wynosi około 15 kapeluszy, jednak ilość związków chemicznych w grzybach różni się znacznie w zależności od sezonu. Zgłoszono, że wiosenne i letnie owocniki mogą zawierać do 10 razy więcej kwasu ibotenowego i muscymolu niż grzyby zbierane jesienią [10].

Zgłoszono szereg przypadków, w których doszło do zatrucia grzybem, głównie w Europie i Ameryce Północnej, często przez osoby zbierające grzyby, przez pomyłkę lub w celu eksperymentowania. Istnieją doniesienia o pojedynczych przypadkach śmiertelnych. Były one jednak powiązane z dodatkowymi czynnikami, takimi jak obecność innych substancji toksycznych, choroby współistniejące lub przedawkowanie grzyba. Większość przypadków zatrucia nie kończy się śmiercią, a objawy ustępują w ciągu 24 godzin. Jednakże, zatrucia te mogą być nieprzyjemne i obejmować objawy wymienione wyżej.

Według raportów z Ameryki Północnej, w Kalifornii, pomiędzy 1975 a 1977 rokiem, zgłoszono tylko 19 przypadków zatruć Amanita muscaria, w tym 2 śmiertelne. W Niemczech, według danych klinicznych, przypadki zatrucia muchomorem stanowiły mniej niż 10% wszystkich zatruć grzybami w latach 1966–1978. W Finlandii, gdzie spożywanie dzikich grzybów jest powszechne, zgłoszono jedynie sporadyczne przypadki zatrucia.

Leczenie

Chociaż niektóre przypadki zatrucia wymagają interwencji medycznej, zazwyczaj leczenie ogranicza się do usunięcia toksyn z organizmu poprzez płukanie żołądka lub podanie węgla aktywowanego oraz leczeniu objawowym. W rzadkich przypadkach, gdy dochodzi do poważnych zaburzeń neurologicznych, stosuje się środki uspokajające lub przeciwdrgawkowe, takie jak diazepam.

Muchomor czerwony a zwierzęta

Muchomory mogą być szczególnie niebezpieczne dla zwierząt. Dla małych psów, takich jak szczeniaki, spożycie tych grzybów może być śmiertelne. Siła działania grzybów różni się w zależności od próbki, co dodatkowo zwiększa ryzyko.

Status prawny Amanita muscaria w Polsce

Podsumowując, na dzień 11 grudnia 2024 roku posiadanie muchomora czerwonego w Polsce jest legalne, ale jego sprzedaż do spożycia przez ludzi jest zabroniona. Obejmuje to również wszelkie przetwory z muchomora zawierające muscymol i kwas ibotenowy.

W związku z planowanymi zmianami prawnymi, status legalności tego grzyba może ulec zmianie w najbliższym czasie [38].

Przyznasz, że muchomor czerwony kryje w sobie więcej tajemnic, niż mogłoby się wydawać? Okazuje się, że ten ikoniczny grzyb, znany z bajek, zawiera silne związki psychoaktywne, takie jak muscymol, zdolne do zmiany stanu świadomości. Co więcej, jego status prawny staje się tematem coraz gorętszych dyskusji w Polsce – obecnie zakazane jest tworzenie i wprowadzanie do obrotu produktów zawierających muscymol i kwas ibotenowy. Na szczęście w polskich lasach muchomora jest aż nadto i ciężko jest wyobrazić sobie, że dostęp do niezwykłego daru natury byłby ograniczony.