Czym są kąpiele lecznicze?
Jestem entuzjastką precyzyjnego definiowania pojęć, więc rozpocznę od definicji.
Według Encyklopedii PWN: Kąpiele lecznicze to „zabiegi fizykoterapeutyczne stanowiące podstawę balneoterapii; polegają na częściowym lub całkowitym zanurzaniu ciała w środowisku płynnym (wody mineralne naturalne lub sztuczne, odwary ziół), półstałym (borowina, namuł), stałym (gorący piasek) lub gazowym (radon, gorące powietrze, para wodna) (…)” [1].
Ciekawostkę może stanowić fakt, że wg. powyższej definicji kąpać się można nie tylko w „środowisku płynnym” - sauna również jest rodzajem leczniczej kąpieli. Omówienie zanurzania się w gorącym piasku bądź gazie szlachetnym zostawię sobie jednak może na inną okazję, skupiając się przede wszystkim na wystarczająco przyjemnym (praktycznie) i obszernym (teoretycznie) obcowaniu z wodą w stanie ciekłym:)
Z powyższego fragmentu wyłania się również tajemnicze pojęcie „balneoterapia”, oznaczające ogół terapii, w których wykorzystuje się lecznicze właściwości wody w celu poprawy zdrowia, relaksu i ogólnego dobrostanu organizmu. Opierają się one na wykorzystaniu różnych rodzajów kąpieli, okładów, natrysków, inhalacji oraz masaży wodnych [2].
Pozwolę sobie sparafrazować znane powiedzenie które, moim zdaniem, dobrze oddaje sedno tego rodzaju terapii:
„Woda różnie zdrowia doda!” :)
No dobrze… ale jak konkretnie? - być może pomyślał ktoś dociekliwy, po czym drążył temat dalej:
- Z czego wynika dobroczynny wpływ terapii kąpielowych na zdrowie?
- Jakie korzyści zdrowotne płyną z praktykowania kąpieli terapeutycznych?
- Co możemy zrobić aby zmaksymalizować prozdrowotne efekty tego rodzaju zabiegów?
Na szczęście dysponujemy pewnym zbiorem badań naukowych, które oceniają skuteczność i potencjalne korzyści związane z tą formą terapii. Aby nie trzymać Cię dłużej w niepewności, uchylę rąbka tajemnicy i zdradzę, że wnioski płynące ze zgłębienia tematu przez naukowców wyglądają optymistycznie.
Balneoterapia oznacza ogół terapii, w których wykorzystuje się lecznicze właściwości wody w celu poprawy zdrowia, relaksu i ogólnego dobrostanu organizmu. Terapie te opierają się na wykorzystaniu różnych rodzajów kąpieli, okładów, natrysków, inhalacji oraz masaży wodnych.
Nurty badawcze
Zagłębiając się w gąszcz badań dotyczących kąpieli leczniczych, odkrywamy dwie składowe tego obszaru nauki. Pierwsza z nich to analiza składu wód czy błota, które stanowią fundament terapeutycznych kąpieli. To właśnie w ich składzie skrywa się potencjał zdrowotny, który przykuwa uwagę badaczy.
Starają się oni również ustalić, w jaki sposób zabiegi te mogą wpływać na nasze zdrowie i dobrostan. Przykładowe badania mogą obejmować ocenę skuteczności terapii w przypadku schorzeń reumatycznych, chorób skórnych, układu oddechowego oraz zaburzeń neurologicznych. To niewątpliwie szerokie spektrum, które otwiera drzwi do odkrywania nowych możliwości terapeutycznych dla pacjentów cierpiących na te dolegliwości.
W różnych analizach wykorzystuje się wodę o różnych parametrach. Niejednolity jest czas trwania zabiegów oraz miejsca ich zastosowania.
Co ustalono?
Zimna woda zdrowia doda
A na pewno ma wpływ na wiele funkcji organizmu, takich jak tempo przemiany materii, tętno, skurczowe ciśnienie krwi, rozkurczowe ciśnienie krwi i temperaturę ciała.
W jednym z badań zanurzenie pacjenta przez godzinę w temperaturze 14°C:
obniżyło jego głęboką temperaturę ciała,
zwiększyło tempo przemiany materii o 350% i puls o 5%,
zwiększyło skurczowe ciśnienie krwi o 7%, a rozkurczowe o 8%,
zwiększyło stężenie noradrenaliny i dopaminy w osoczu o odpowiednio o 530% i 250%,
diureza wzrosła o 163% a stężenie aldosteronu w osoczu wzrosło o 23%,
stężenia kortyzolu miały tendencję do zmniejszania się [3].
To tylko kilka wybranych parametrów, na które wpływ ma kąpiel w chłodnej wodzie. W jaki sposób przekłada się to na działanie prozdrowotne zabiegu?
Metabolizm
Ekspozycja na zimną wodę wpływa na tempo metabolizmu, ponieważ organizm próbuje wytworzyć ciepło, aby zrekompensować spadek temperatury. Poprzez drżenie mięśniowe (ciągłe i niemiarowe skurcze mięśni szkieletowych) organizm jest w stanie wytworzyć nawet do pięciu razy więcej ciepła niż w czasie podstawowej produkcji metabolicznej. Nietrudno wyobrazić sobie wpływ tego mechanizmu na zwiększenie spalania kalorii [4]!
Nastrój
Zanurzenie w zimnej wodzie wyzwala uwalnianie endorfin, dopaminy i noradrenaliny. Może to prowadzić do dobrego samopoczucia i tymczasowej poprawy nastroju. Nie bez znaczenia jest również wykazany spadek kortyzolu, który przyczynia się do obniżenia poziomu odczuwanego stresu [4, 5, 6].
Sport
Chłodna woda może pomóc zmniejszyć bolesność mięśni poprzez zwężenie naczyń krwionośnych, zmniejszenie obrzęku i aktywności metabolicznej w dotkniętym obszarze. Po początkowym zwężeniu naczyń krwionośnych, po wyjściu z zimnej kąpieli, rozszerzają się one, powodując zwiększony przepływ krwi. Może to poprawić krążenie i promować dostarczanie składników odżywczych i tlenu do mięśni i tkanek [7, 8].
Odporność
Sugeruje się, że regularnie przeprowadzane zanurzanie w zimnej wodzie ma działanie immunostymulujące. Może zwiększać produkcję białych krwinek i poprawiać aktywność komórek odpornościowych, potencjalnie wzmacniając obronę organizmu przed patogenami [9].
...ciepła również
Godzinne zanurzenie pacjenta w wodzie o temperaturze 32°C:
nie zmieniło temperatury głębokiej i tempa metabolizmu,
obniżyło częstość akcji serca (o 15%) oraz skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi (odpowiednio o 11% lub 12%),
aktywność reninowa osocza, stężenie kortyzolu i aldosteronu w osoczu były również obniżone (odpowiednio o 46%, 34% i 17%),
diureza była zwiększona o 107% [3].
Jak wyglądają efekty w tym przypadku?
Serce
Badania wykazały, że u pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca kąpiele w ciepłej wodzie i sauny o niskiej temperaturze mają korzystny wpływ na funkcjonowanie serca. Terapia zwiększa wydajność serca podczas aktywności fizycznej. Kąpiele w ciepłej wodzie poprawiają krążenie i mogą również wpływać korzystnie na poziom cholesterolu, zwiększając ilość lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL) i zmniejszając ilość lipoprotein o niskiej gęstości (LDL). Ponadto terapia poprawia funkcję śródbłonka i obwodowy przepływ krwi w przypadku niewydolności serca i niedokrwienia kończyn [5].
Mięśnie i stawy
Gorąca kąpiel oraz naprzemienne stosowanie gorących i zimnych natrysków może również pomóc w rozluźnieniu mięśni i złagodzeniu dolegliwości związanych z kontuzjami. Ciepłe kąpiele pomagają zmniejszyć stan zapalny i złagodzić ból związany z takimi schorzeniami, jak zapalenie stawów, fibromialgia i naciągnięcia mięśni. Dodatkowo, wyporność wody może zmniejszyć nacisk na stawy i zredukować odczuwany ciężar ciała, zapewniając delikatny, kojący efekt oraz łatwiejsze mobilizowanie stawów i mięśni [5, 10, 11].
Relaks
Kąpiel w ciepłej wodzie może pomóc w redukcji napięcia nerwowego, złagodzić objawy stresu i poprawić ogólne samopoczucie. Dodatkowo inhalacja gorącej wody, która temu towarzyszy, może wpływać na poprawę jakości snu. Kiedy połączymy to ze spokojną atmosferą środowiska kąpielowego, otrzymujemy przepis na uspokojenie umysłu i zwiększone poczucie spokoju [12, 13].
Skóra
Niektóre dodatki stosowane w kąpielach leczniczych, takie jak solanki (np. zawierające związki siarki), mogą działać bakteriobójczo, odkażająco, łagodząco i przeciwzapalnie na skórę. Takie właściwości są pomocne w leczeniu m.in. trądziku i łojotokowego zapalenia skóry [14].
Gorące źródła
Możesz być początkowo zdziwiony lub onieśmielona tak wielokierunkowymi efektami zanurzenia się w, wydawałoby się, zwykłej kąpieli. To były dobre wiadomości, ale mam jeszcze lepsze, bo wszystkie te efekty można wzmacniać w zależności od potrzeb. Jak?
Tego dowiesz się poprzez lekturę artykułu:
„Mlekiem i miodem płynąca” – dodatki do kąpieli leczniczych.
Kasia
