Mandragora – deliryczna roślina z obszaru Morza Śródziemnego

Mandragora lekarska to bylina z rodziny psiankowatych – Solanaceae, występująca naturalnie w krajach śródziemnomorskich, bałkańskich i bliskowschodnich. Wytwarza charakterystyczny, bulwiasty korzeń z licznymi rozgałęzieniami, z którego nad ziemią wyrasta bardzo krótka łodyga oraz rozeta liściowa złożona z dużych liści o nieregularnej powierzchni i karbowanych brzegach. Na środku rośliny od czerwca do lipca pojawiają się kwiaty o pięciu płatkach i jasnofioletowym kolorze. Kiedy przekwitną, w ich miejscu rozwijają się kuliste, zielono-żółte owoce zaliczane do jagód o średnicy około 2-3 cm. To właśnie te owoce nasunęły botanikom skojarzenie z jabłkami lub jądrami szatana.

Pierwsze wzmianki na jej temat pojawiły się już w egipskim Papirusie Ebersa, datowanym na 1550 r. p.n.e. Pisali o niej następnie greccy uczeni: Hipokrates, Dioskurides i Teofrast. Mandragorę stosowano wtedy głównie w celach leczniczych – na bezsenność, zły nastrój, smutek i melancholię, wszelkie bóle, reumatyzm czy nawet bezpłodność. Jej korzeń podawano w roli środka znieczulającego i nasennego przed operacjami, a owoce stosowano jako afrodyzjak w rytuałach miłości i płodności.

Później, w średniowieczu, roślina ta pojawiła się także w praktykach magicznych (nierzadko w czarnej magii). Kojarzona była z demonami, szatanem i bóstwami śmierci, a symbolizowała szaleństwo. W tamtych czasach poszukiwano jej zwykle pod szubienicami, ponieważ wierzono, że wyrasta ona z nasienia i krwi, które wypływały z ciał powieszonych skazańców tuż przed śmiercią.

Korzeń mandragory zawiera silnie psychoaktywne substancje, które zaliczane są do alkaloidów tropanowych, czyli atropinę, skopolaminę i hioscyjaminę. Można je znaleźć również w bieluniu, lulku czarnym i belladonnie. Wywołują one stan delirium, który charakteryzuje się m.in. uczuciem dysocjacji, dezorientacją, zawrotami głowy, trudnościami w mówieniu i skoordynowaniu ruchów, halucynacjami czy nadwrażliwością na bodźce. W przypadku spożycia korzenia mandragory efektom tym towarzyszyć mogą wymioty, biegunka i rozszerzenie źrenic. Ponadto korzeń ten spożyty w nadmiarze może spowodować śmierć poprzez paraliż układu oddechowego.

Do czarów wykorzystywano niesamowity korzeń mandragory, zwany wtedy alrauną, o ludzkich kształtach i niespotykanych właściwościach, który, według podań, przy wyrywaniu wydawał z siebie przeraźliwy krzyk, zabijający każdego, kto go usłyszał. Z tego powodu opracowano specjalną metodę jego pozyskiwania. Był to skomplikowany, kilkuetapowy rytuał, podczas którego należało spulchnić ziemię dookoła rośliny, podlać ją krwią menstruacyjną lub moczem kobiecym, a następnie przywiązać do niej psa, zatkać uszy i pozwolić, aby wyciągnął on jej korzeń. Wtedy mandragora uśmiercała swoim krzykiem psa.

W rytuałach magicznych stosowano wywar z ciętego lub zmielonego korzenia mandragory, bądź też wyciąg alkoholowy. Spożywano go w porze wieczornej na pusty żołądek i z zamiarem nie jedzenia niczego przez długi czas ze względu na możliwe działanie wymiotne. Według niektórych źródeł mandragorę także palono. Przykładowe przygotowanie z dawnych czasów polegało na zalaniu 5-16 g mielonego korzenia mandragory połową szklanki wrzącej wody. Dawkowanie zależało jednak od wielu czynników, takich jak wiek, płeć, masa ciała, indywidualna wrażliwość i kondycja psycho-fizyczna, dlatego nie istniał jeden, uniwersalny przepis.

Do niedawna można ją było kupić w Magicznym Ogrodzie. Obecnie jednak nasze źródło mandragory wyschło. Bądźcie jednak czujmi – być może uda nam się ją zdobyć albo.... wyhodować :)