Właściwości potwierdzone naukowo
Pobudzające
Żeń-szeń syberyjski to przede wszystkim silny i długotrwale działający stymulant. Podnosi wydolność fizyczną, dodaje energii i niweluje zmęczenie, co pokazały eksperymenty na zwierzętach i próby z udziałem ludzi. Szczury, którym podano ekstrakt z żeń-szenia lepiej radziły sobie w wodzie i mogły dłużej pływać [3]. Natomiast u cyklistów przyjmujących żeń-szeń syberyjski przez 8 tygodni obserwowano stopniowy wzrost wydolności fizycznej i wydłużenie czasu tzw. cycling trial, czyli próby nieprzerwanej jazdy na rowerze. Odnotowano u nich także poprawę funkcjonowania układu krążenia i usprawnienie metabolizmu glukozy [4].
Antydepresyjne
Eleuterokok wyraźnie poprawia nastrój, a nawet może przeciwdziałać depresji. Jeden z mechanizmów tego działania opisano w badaniu Jin i wsp. z 2013 r., w którym przez tydzień podawano myszom ekstrakt z żeń-szenia syberyjskiego, a następnie obserwowano zmiany zachodzące w ich mózgach. Okazało się, że żeń-szeń podnosi poziom kluczowych neuroprzekaźników odpowiedzialnych za nastrój, czyli serotoniny, norepinefryny i dopaminy [5].
Okazało się, że żeń-szeń podnosi poziom kluczowych neuroprzekaźników odpowiedzialnych za nastrój, czyli serotoniny, norepinefryny i dopaminy.
Adaptogenne, przeciwstresowe, przeciwlękowe
Antystresowe działanie żeń-szenia rozciąga się na kilka obszarów. Roślina ta mobilizuje organizm do szybszego zaadaptowania się do trudnych warunków i sytuacji, takich jak np. skrajne temperatury otoczenia, praca pod presją czasu, czy wystąpienie publiczne, a także umożliwia mu funkcjonowanie na wysokich obrotach pomimo zmęczenia, niedoborów snu, czy podwyższonego napięcia nerwowego. Regularne stosowanie żeń-szenia może dodatkowo pomóc w zredukowaniu lęku, który towarzyszy zmianom i adaptacji do nowego środowiska w pracy czy w szkole [2].
Jeden z mechanizmów, który stoi za antystresowym działaniem żeń-szenia, polega na łagodzeniu odpowiedzi osi HPA (podwzgórze-przysadka-nadnercza) na stres i skutkuje mniejszym wydzielaniem kortyzolu przez nadnercza [6].
Immunostymulujące i antywirusowe
Żeń-szeń syberyjski wzmacnia odpowiedź immunologiczną organizmu, dzięki czemu pomaga szybciej pozbyć się infekcji i zapobiega ich nawrotom. Działanie to zaobserwowano w badaniu na myszach z 2003 r. Żeń-szeń zwiększył produkcję przeciwciał u zwierząt i podniósł aktywność śledziony, która produkuje limfocyty niezbędne do walki z infekcjami i zakażeniami [7]. Badanie z udziałem zdrowych ochotników przyniosło podobne obserwacje – u osób otrzymujących ekstrakt z E. senticosus nastąpił wzrost liczebności i aktywności wyspecjalizowanych komórek odpornościowych, zwłaszcza limfocytów T i komórek NK (ang. natural killer cells) [8]. Dodatkowym atutem żeń-szenia syberyjskiego w kwestii odporności jest zdolność do niszczenia wirusów [9].
Wpływ na metabolizm lipidów
Żeń-szeń syberyjski reguluje przemianę tłuszczów, zapobiega stłuszczeniu wątroby, nerek i serca i może spowodować obniżenie poziomu „złego” cholesterolu, czyli jego frakcji LDL [2, 10, 11].
Pozytywny wpływ żeń-szenia na metabolizm lipidów pokazało badanie na myszach, które karmiono dietą wysokotłuszczową (HFD). U zwierząt karmionych wyłącznie HFD nastąpił wzrost masy ciała, stłuszczenie okolic brzucha, wysoki wzrost stężenia cholesterolu LDL we krwi i triglicerydów w wątrobie. Z kolei u zwierząt, którym do diety HF dodano ekstrakt z E. senticosus, zaobserwowano, że powyższe parametry pozostały w normie i liczyły tyle, ile u zwierząt z grupy kontrolnej, karmionych dietą normalną [11].
Wpływ na cukrzycę i metabolizm glukozy
Liczne badania wskazują na istotny i korzystny wpływ związków aktywnych żeń-szenia syberyjskiego na metabolizm glukozy i insuliny, zwłaszcza w kontekście cukrzycy oraz insulinooporności. Wpływ ten jest wielokierunkowy:
syryngina zawarta w żeń-szeniu hamuje wzrost stężenia glukozy we krwi po jej wchłonięciu w jelitach, ponieważ zwiększa jej wykorzystanie w mięśniach i wątrobie do produkcji glikogenu (postać zapasowa glukozy) [12]
eleuterozyd E obecny w żeń-szeniu podnosi insulinowrażliwość tkanek i wspiera pobieranie glukozy przez komórki, chroni komórki beta trzustki produkujące insulinę przed zniszczeniem, które zachodzi w cukrzycy i poprawia metabolizm glukozy w wątrobie [13]
ekstrakt z żeń-szenia spowalnia absorpcję glukozy w jelitach poprzez hamowanie aktywności alfa-glukozydazy – enzymu trawiącego węglowodany w jelicie cienkim [14]
Neuroprotekcja
Wyniki badań wyraźnie wskazują na możliwość zastosowania żeń-szenia syberyjskiego w chorobach neurodegeneracyjnych, a także po udarze mózgu. Zawarte w nim składniki aktywne nie tylko chronią struktury mózgu, lecz także sprzyjają ich regeneracji.
polisacharydy wyizolowane z żeń-szenia syberyjskiego wykazały zdolność do ochrony mózgu przed uszkodzeniem poprzez zwiększenie pojemności antyoksydacyjnej tkanki mózgowej oraz zahamowanie produkcji cytokin prozapalnych [16]
ekstrakt z żeń-szenia syberyjskiego zapobiegł utracie neuronów szlaku dopaminergicznego w modelu choroby Parkinsona u myszy [17]
wspomógł także odbudowę neurytów i synaps (elementy komórek nerwowych) w neuronach kory mózgowej szczurów, zniszczonych przez amyloid beta w modelu choroby Alzheimera. Uchronił też neuryty przed dalszym uszkodzeniem [18]
Długowieczność
Przypuszcza się, że żeń-szeń syberyjski, podobnie jak inne potężne adaptogeny, może sprzyjać długowieczności [1].
Zastosowanie współczesne
- zmęczenie i osłabienie
- narażenie na stres
- obniżony nastrój
- brak motywacji do działania
- intensywna praca umysłowa i fizyczna
- uprawianie sportu
- w podróży
- osłabiona odporność
- okres rekonwalescencji
- trudności przystosowawcze
- stany lękowe
- po terapii sterydami w celu uregulowania czynności nadnerczy
- w celu podniesienia ogólnej żywotności
Wspieranie terapii
- chorób zakaźnych, w tym boreliozy
- depresji
- insulinooporności i cukrzycy
- otyłości
- chorób wątroby
- chorób neurodegeneracyjnych
Zastosowanie tradycyjne
Historia tradycyjnego zastosowania żeń-szenia syberyjskiego sięga ponad 2000 lat. Już wtedy Chińczycy wiedzieli, że jego korzenie warto wykorzystać w prewencji przeziębienia i grypy oraz w infekcjach układu oddechowego. Traktowali je również jako środek podnoszący życiową energię i witalność.
Żucie korzeni eleuterokoka było powszechnym zwyczajem wśród rdzennych mieszkańców Syberii. Spostrzegli oni, że poprawia im to nastrój, a także zwiększa wytrzymałość fizyczną i wzmacnia organizm, co miało ogromne znaczenie podczas surowej zimy.
Synergia
Żeń-szeń syberyjski plus:
Kofeina - silne pobudzenie. Stosowanie go razem z kawą lub mocną herbatą może poskutkować problemami z zasypianiem.
Rhodiola rosea - stymulacja, wzrost koncentracji, odporność na stres.
Ashwagandha - poprawa nastroju, odporność na stres.
Ilex guayusa - poprawa nastroju, energia.
Cordyceps - wzrost wydolności fizycznej.
Przeciwskazania
Nadciśnienie, nadpobudliwość, nerwowość, choroby serca, hipoglikemia, bezdech senny, nadwrażliwość na roślinę.
Interakcje
Należy zachować szczególną ostrożność i skonsultować stosowanie żeń-szenia syberyjskiego z lekarzem lub fitoterapeutą podczas przyjmowania leków przeciwcukrzycowych, uspokajających, przeciwdepresyjnych, przeciwzakrzepowych, hormonalnych, obniżających ciśnienie krwi, obniżających poziom cholesterolu.
Żeń-szenia syberyjskiego nie należy przyjmować razem z alkoholem!
Działania niepożądane
Zbyt wysokie dawki żeń-szenia syberyjskiego mogą spowodować trudności w zasypianiu (nawet jeśli zostaną przyjęte wczesnym rankiem), irytację, dezorientację, niepokój, nadpobudliwość.
Ciąża / Karmienie piersią: Skutki stosowania nieznane – lepiej unikać.
Nie podawać dzieciom poniżej 12 r.ż.
