Atopowe zapalenie skóry (AZS) u dzieci - czy można wesprzeć leczenie naturalnymi sposobami?

Częstą chorobą skóry występującą u dzieci jest atopowe zapalenie skóry (AZS). AZS to rodzaj przewlekłego, wypryskowego zapalenia skóry, charakteryzującego się nadmierną infiltracją (czyli naciekaniem i odkładaniem się ich w tkankach) immunoglobulin (Ig)-E, limfocytów T i komórek tucznych. Towarzyszące temu zmiany najczęściej objawiają się zaczerwienieniem skóry, grudkami, pęcherzykami, a nawet sączącymi się ranami.

Według danych epidemiologicznych rozpowszechnienie AZS na świecie u dzieci do lat pięciu sięga nawet 20% [1]. Wynika z tego, że co 5 małe dziecko może być dotknięte tą chorobą. Dane mogą się oczywiście zmieniać w zależności od obszaru geograficznego. W Polsce szacuje się to na 5-9% [2]. Niemniej jednak problem jest poważny i warto się nad nim pochylić!

Atopowe zapalenie skóry nie dotyczy jednak tylko wieku dziecięcego – może trwać miesiącami, a nawet latami. Wpływa na niego bardzo wiele czynników. Najczęściej pierwsze objawy występują przed ukończeniem piątego roku życia. Badacze wciąż ustalają, dlaczego AZS dotyka tak wielu osób. Podkreślają przede wszystkim predyspozycje genetyczne, alergie pokarmowe oraz różnego rodzaju infekcje. Szacuje się, że nawet połowa dzieci chorych na AZS ma alergie pokarmowe [3].

Objawy AZS to zwykle sucha, podrażniona, zaczerwieniona skóra ze stanem zapalnym. Występują grudki i pęcherzyki a nawet sączące się rany. Po czasie wcześniej wymienione objawy mogą przerodzić się się w zgrubienie skóry z charakterystyczną jej szorstkością (lichenizacja). Okolice dotknięte stanem zapalnym intensywnie swędzą. Towarzyszy temu często stres emocjonalny, gorszy sen i ogólnie słabe samopoczucie związane z kondycją skóry oraz dyskomfortem spowodowanym świądem skóry [4]. Drapanie pogarsza sytuacja nadwrażliwej skóry, szczególnie u małych dzieci, które nie rozumieją, że nie należy się drapać.

Przyczyn stanów zapalnych skóry u dzieci jest naprawdę dużo i podstawą zawsze jest eliminacja szkodliwych czynników działających drażniąco na skórę [5]. Badacze podkreślają, że zaburzona jest odpowiedź immunologiczna oraz integralność bariery skórnej [6]. Należy wyeliminować rzeczy/czynniki, które mają destrukcyjny wpływ na mikrobiom skóry i delikatną skórę dziecka.

Konwencjonalne zalecenia przez medycynę akademicką to głównie używanie miejscowych sterydów [7]. Szybko rośnie tolerancja na te leki więc mają krótki czas stosowania i mogą wystąpić skutki uboczne np. teleangiektazje [8] czy okołowargowe zapalenie skóry [9].

Inne środki/terapie farmakologiczne stosowane w leczeniu AZS obejmują miejscowe inhibitory kalcyneuryny (TCI), analogi witaminy D3, środki przeciwzakaźne, fototerapię, leki przeciwhistaminowe [10].

Wielką wagę przywiązuje się do stosowania środków nawilżających i emolientów [11].

Olej z wiesiołka (wewnętrznie olej 3 g/dzień + zewnętrznie w kremie)

Podawaj dziecku olej z wiesiołka tłoczony na zimno w ilości 1 g trzy razy dziennie do posiłków.

Wyniki metaanalizy badań z 2023 r. z udziałem dzieci chorych na AZS w przedziale 2-15 lat pokazują, że doustne stosowanie oleju z wiesiołka w ilości 3 g dziennie poskutkowało zmniejszeniem suchości skóry i swędzenia skóry. Pozytywne działanie oleju z wiesiołka było szybko zauważalne (po ok. 4 tyg.). W następnych tygodniach (4-20 tyg.) stan zdrowia badanych dzieci utrzymywał się na podobnym poziomie [12]. Nie wykazano skutków ubocznych powyższej kuracji.

Jeśli chodzi o działanie zewnętrzne, to dostępne są na rynku preparaty zawierające wiesiołka, między innymi w kremach, emulsjach, balsamach i olejkach. Są nawet wyroby medyczne na bazie wiesiołka do zastosowania pod kątem problemów skórnych. Przy atopowym zapaleniu skóry polecany jest krem - stosuj go 3 razy dziennie lub według zaleceń producenta kremu.

Podsumowując, wiesiołek jest obiecującym i bezpiecznym elementem terapii AZS, a jego skład frakcji olejowej pozwala na stosowanie go zarówno wewnętrznie jak i zewnętrznie.

Olej z porzeczki czarnej

Nie znalazłem badań stricte z udziałem dzieci, jednak badanie z udziałem kobiet w ciąży i karmiących piersią [13, 14] sugeruje, że przyjmowanie podczas ciąży oleju z czarnej porzeczki może zmniejszać prawdopodobieństwo występowania AZS u dzieci z podwyższonym ryzykiem zachorowania na tą chorobę skóry. Odpowiadało za to działanie przeciwzapalne i regulujące układ odpornościowy (jego nadaktywność) oleju. Kobiety przyjmowały olej po pierwszym trymestrze przez 3 miesiące i następnie przez dwa lata podczas karmienia piersią. Kobiety w ciąży to bardziej wrażliwa grupa badawcza niż małe dzieci, więc idąc tym tropem uważam, że warto stosować olej z porzeczki czarnej oraz same owoce w przypadku AZS u dzieci.

Tak jak w przypadku wiesiołka stosuj doustnie olej z czarnej porzeczki 3x dziennie po 1 g.

Można zastosować kosmetyczny olej z porzeczki także jako dodatek do kremów na skórę dotkniętą zmianami. Połącz kilka kropli oleju z porzeczki z kremem, którego używasz u swojego dziecka. Stosuj 3 razy dziennie.

Rozważ włączenie do diety czarnej porzeczki, szczególnie w sezonie. Zawiera wszystkie substancje, które zawiera olej (jeśli zmieli/przegryzie się nasionka) oraz dodatkowe antyoksydanty.

Pulpa z rokitnika oraz olej z rokitnika

W badaniu Yang i wsp. 49 pacjentów z AZS spożywało olej z pulpy rokitnika LUB olej z nasion rokitnika w ilości 5 gramów dziennie przez 4 miesiące. Trzecią grupę stanowiła kontrola [15]. Po miesiącu okazało się, że najlepiej działa olej z miąższu (pulpy) rokitnika (ang. buckthorn pulp oil), natomiast olej z nasion rokitnika nie przyniósł oczekiwanych korzyści. Olej z pulpy rokitnika zmniejszył stan zapalny skóry i zredukował nieprzyjemne objawy AZS, takie jak swędzenie czy pieczenie.

W teorii potrzeba więcej badań, szczególnie z udziałem dzieci. Polecam jednak podawać dzieciom olej z miąższu rokitnika (1 g trzy razy dziennie) lub po prostu zblendowany rokitnik.

Olej z miąższu rokitnika zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe oraz karotenoidy, które wspomagają naprawę i regenerację skóry.

Olej z rokitnika możesz stosować jako dodatek do kremów, podobnie jak olej z czarnej porzeczki. Dodaj kilka-kilkanaście kropli oleju do kremu i używaj 3 razy dziennie.

Przygotowanie:

Rozpuść masło shea w kąpieli wodnej (pilnuj temperatury aby była możliwie jak najniższa). Po roztopieniu natychmiast wyłącz grzanie i dodaj olej z wiesiołka i rokitnika. Dokładnie ze sobą wymieszaj i jak przestygnie to dodaj olejek eteryczny z lawendy. Tak przygotowany krem przełóż do czystych i suchych (najlepiej wyparzonych) pojemników. Przechowuj w suchym, chłodnym i ciemnym miejscu. Smaruj miejsca dotknięte zmianami kilka razy dziennie, czyli co 4-6 godzin. Krem ma za zadanie wspomóc pielęgnację suchej, wrażliwej skóry, odżywić skórę i sprzyjać regeneracji naskórka.

Przepis pochodzi z książki „Zielarskie receptury proste i skuteczne - Ursel Bühring”. Polecam dla entuzjastów zielarstwa, książka dostępna pod linkiem powyżej. Przepis osobiście nieco ulepszyłem o olej z czarnej porzeczki. ;)

A na koniec zielarska ciekawostka – czyli grzyb Poria cocos i jego potencjał w terapii AZS. Co na to badacze?

Pornatka kokosowa (Poria cocos), znana również jako Fu Ling, jest grzybem leczniczym wykorzystywanym od wieków w medycynie chińskiej. Jest to grzyb o charakterystycznym wyglądzie, z białymi porowatymi strukturami, które przypominają gąbkę. W tradycyjnej medycynie chińskiej Poria cocos jest stosowana głównie do wspierania funkcji nerek i układu moczowego, ale także do łagodzenia stanów zapalnych, regulacji trawienia oraz poprawy odporności organizmu.

Badacze zauważyli, że Poria cocos jest naturalnym składnikiem, który może być stosowany jako uzupełnienie terapii tradycyjnymi metodami leczenia AZS.

Badania sugerują, że ekstrakt z Poria cocos może mieć korzystny wpływ na reakcje alergiczne poprzez regulację odpowiedzi immunologicznej. Zawarte w grzybie triterpeny i ergosterol mogą pomóc zmniejszyć dominację komórek Th2, które są odpowiedzialne za nadmierną reakcję alergiczną [16 ,17].

Badania na zwierzętach wykazały, że ekstrakt z Poria cocos może obniżyć poziom IL-4 (cytokiny prozapalnej) oraz zwiększyć IL-10 (cytokinę przeciwzapalną), co sugeruje potencjalne działanie przeciwalergiczne. Jednakże konieczne są dalsze badania, aby potwierdzić te efekty i określić bezpieczeństwo stosowania u osób z AZS, zwłaszcza z udziałem dzieci dotkniętych AZS.

Rośliny i substancje, o których wspomniałem w artykule, mogą przynieść ulgę w łagodzeniu objawów atopowego zapalenia skóry. Dzięki odpowiedniej pielęgnacji i wsparciu ze strony Natury i Nauki, możemy pomóc naszym najmłodszym pacjentom w walce z AZS. Pamiętajcie o regularności i wsparciu psychicznym dla dotkniętych tą chorobą!