Co to znaczy "ma pan/pani miażdżycę"?
Miażdżyca Atherosclerosis wywodzi się z greckiego słowa: Athero czyli kleik. To powszechna choroba, jedna z najczęstszych chorób układu krążenia. W dużym uogólnieniu powoduje zarośnięcie żył złogami, co utrudnia, a z czasem uniemożliwia krążenie. Jest chorobą cywilizacyjną, dlatego jest dobrze przebadana i istnieje dużo prac naukowych na jej temat. Mimo posiadanej wiedzy o przebiegu choroby brakuje skutecznych rozwiązań medycznych zmniejszających liczbę zachorowań, przez co miażdżyca jest poważnym zagrożeniem życia. Chorych z roku na rok przybywa.
Wiadomo, że miażdżyca zaczyna się od zmian w strukturach i funkcjach śródbłonka (warstwa ściany naczynia krwionośnego) w dużych oraz średnich tętnicach. Występuje w tętnicach wieńcowych, szyjnych, nerkowych, mózgowych i tętnicach kończyn dolnych. Jest to spowodowane różnymi szkodliwymi czynnikami, m.in. nieprawidłowym stylem życia (szczególnie szkodliwą dietą, paleniem papierosów i piciem alkoholu), nadwagą, ale nawet u zdrowych, dbających o siebie ludzi może wystąpić wskutek starzenia organizmu. Są na nią narażone także dzieci, których dieta zawiera zbyt dużo tłuszczów i cukrów. Wykrywalnym w badaniach objawem rozwoju miażdżycy jest pojawienie się tzw. blaszki miażdżycowej, która jest niebezpieczna i należy w leczeniu hamować jej narastanie oraz starać się ją powoli rozpuszczać.
Choroba ta przez dziesiątki lat jest w stanie zniszczyć niemalże wszystkie warstwy ścian tętnic, dlatego trzeba działać, aby temu zapobiec. Nieleczona prowadzi do przedwczesnego zgonu.
Co to jest jest blaszka miażdżycowa?
To właśnie występowanie blaszki miażdżycowej jest bezpośrednim objawem miażdżycy i jej obecność jest groźna. Blaszka to warstwa przeróżnych substancji, pierwiastków i martwych komórek, która osadza się jak naciek na ścianie tętnicy, twardnieje i wrasta w nią. Można porównać ją do narastającej w rurach warstwy kamienia i osadów, które nieusuwane prowadzą do zatkania, uszkodzenia, a nawet pękania rur. Nasze tętnice są w podobny, jednak dużo bardziej złożony sposób zagrożone.
Nabudowywanie blaszki zaczyna się od gromadzenia się utlenionej frakcji białkowo-lipidowej LDL i początkowo cienkich warstw cholesterolu. Powstaje stan zapalny oraz wzrost stężenia cyklicznego adenozynomonofosforanu w śródbłonkach. Powoduje to zwiększenie syntezy czynnika chemotaktycznego monocytów, zwiększa się produkcja cytokin prozapalnych, co przyciąga makrofagi (komórki żerne układu odpornościowego). Wpływ na ten proces mają mediatory zapalne takie jak histamina. Stan zapalny to dla makrofagów informacja, że coś się dzieje i są potrzebne.
Makrofagi chcące “posprzątać bałagan” w naczyniach krwionośnych przeładowują się utlenionym cholesterolem. Nie są w stanie pozbyć się go z tętnic i obumierają nim wypełnione. Powstają wtedy** komórki piankowate**, które częściowo przerastają tkanką włóknistą i twardnieją przyczepione do ściany tętnicy. Do tego z czasem dołączają się jony wapnia i metali ciężkich dopełniając dzieła zniszczenia. Takie nagromadzenie obcych dla tętnicy substancji i komórek skutkuje powstawaniem blaszki miażdżycowej. Proces dzieje się latami, powolne narastanie blaszek miażdżycowych jest bezobjawowe, ale pęknięcie blaszki miażdżycowej lub erozja śródbłonka mogą wywołać tworzenie skrzepliny, co prowadzi do zawału mięśnia sercowego lub udaru niedokrwiennego. Przez to problem jest często bagatelizowany, aż nie następuje sytuacja krytyczna, która zagraża życiu.
Rola stresu oksydacyjnego
Jednym z powodów, ale zarazem także skutów miażdżycy jest nadmierny stres oksydacyjny, ponieważ czynniki wywołujące go w organizmie przyśpieszają utlenianie lipidów i zwiększają podatność na ataki drobnoustrojów na śródbłonek. W przypadku miażdżycy przewlekle występuje stan zapalny związany ze zbyt dużą ilością wolnych rodników obejmujący aortę i średniej wielkości (średnicy) tętnice. Dlatego jednym z kierunków leczenia jest zmniejszanie stresu oksydacyjnego, a co za tym idzie zmniejszanie stanu zapalnego.
Wizualizacja żyły ze zmianą miażdżycową. Widać stopniowe zawężanie się światła naczynia.
Jak zaczyna się problem?
Może zacząć się nawet od jednego zbyt tłustego i obfitego posiłku, ale spokojnie, jeden nie wystarczy żeby problem pozostał, więc bez obaw można co jakiś czas ucztować. Byle nie często! Spożywanie kilka razy w tygodniu np. tłustego, czerwonego mięsa, smalcu, dużych ilości masła, smażonych na głębokim tłuszczu posiłków, słonych lub słodkich, tłustych przekąsek doprowadzi do takich zmian u większości ludzi i to jest groźne. Z tego względu działania profilaktyczne związane z dietą powinien podejmować każdy, komu zależy na zdrowiu.
Do czego prowadzi narastanie blaszki?
Gdy stan zapalny robi się coraz poważniejszy zaczyna tworzyć się błędne koło. Do świeżo utworzonych blaszek miażdżycowych przyłączają się kolejne obumarłe komórki układu odpornościowego, które gromadzą się w miejscu stanu zapalnego. Niestety mogą być to też obce komórki drobnoustrojów, które dodatkowo nasilają procesy zapalne i przyśpieszają namnażanie się komórek układu odpornościowego. Zwęża się światło ściany naczyń, które stopniowo przestają być drożne i krew nie może przez nie przepływać. Materia zapychającą ściany tętnic składa się głównie z cholesterolu, minerałów, martwych części komórek, pozakomórkowej macierzy oraz martwych komórek odpornościowych w postaci makrofagów i limfocytów.
Co jeszcze jest w blaszce?
Uformowana blaszka miażdżycowa posiada elementy łącznotkankowe, tj. elastynę, kolagen, proteoglikany, które wytwarzane są głównie przez komórki mięśni gładkich i tworzą szkielet blaszki. Skład komórkowy i morfologia blaszek miażdżycowych są najważniejszymi czynnikami decydującymi o stanie klinicznym pacjenta, istotniejszymi niż sam stopień zwężenia naczynia.
Makrofagi, które uległy samodestrukcji tworzą bezpostaciową masę i stanowią często znaczną część międzykomórkowej blaszki miażdżycowej. W leczeniu trzeba postarać się o łagodzenie stanu zapalnego, żeby makrofagi nie napływały w takiej ilości do tkanki objętej zmianą. Wszystkie czynniki mające wpływ na rozwój miażdżycy zwiększają czynnik tkankowy (tissue factor), czyli białko aktywujące szlak krzepnięcia krwi. W związku z tym rośnie ryzyko zakrzepów prowadzących do zawału serca i udarów niedokrwiennych (zbyt gęsta krew blokuje naczynia).
Do tego mogą dochodzić różnego rodzaju patogeny dosłownie żerujące na nieaktywnych komórkach układu odpornościowego i utlenionym cholesterolu. Są to np. mykobakterie, Helicobacter pylori, Chlamydia pneumoniae, herpewirusy, cytomegalowirusy.
Strategia leczenia oparta na metodach naturalnych
Leczenie miażdżycy powinno zachodzić na wielu frontach jednocześnie. Ważne jest działanie silnie przeciwzapalne na organizm w celu spowolnienia, a najlepiej zatrzymania procesu odkładania się blaszki miażdżycowej.
Należy przede wszystkim zadbać o:
- zmniejszenie stanu zapalnego
- rozpuszczenie złogów cholesterolu i nieaktywnych komórek układu odpornościowego
- zniszczenie drobnoustrojów
- chelatacja metali i pierwiastków celem ich łatwiejszego wydalenia
- unormowanie poziomu cholesterolu i trójglicerydów poprzez dietę
- unormowanie ciśnienia krwi naturalnymi lub farmakologicznymi metodami (jeśli naturalne nie wystarczają)
Rola ciśnienia krwi
Bardzo ważną kwestią w miażdżycy i w profilaktyce jest kontrola ciśnienia tętniczego krwi. Większość zakrzepów w tętnicach wieńcowych, które powodują śmiertelny ostry zawał mięśnia sercowego, powstaje z powodu fizycznego uszkodzenia blaszki miażdżycowej przez różne czynniki, w tym zbyt duży nacisk strumienia krwi na blaszkę. W związku z tym bardzo ważne jest utrzymywanie odpowiedniego ciśnienia krwi, a w przypadku zaawansowanych zmian miażdżycowych dodatkowo unikanie czynności powodujących jego wzrost (stres, duży wysiłek fizyczny, szokujące sytuacje, sytuacje obciążające organizm jak np. obfity posiłek). Ciśnienie powinno być mniejsze niż 140/90 mmHg.
Miażdżyca jako pełzająca pandemia. Co robić, żeby zmniejszyć ryzyko zachorowania? Profilaktyka miażdżycy.
Trzeba działać!
Występowanie tej choroby rośnie z roku na rok, zgonów jest coraz więcej. Bardzo często zaczyna się w wieku dziecięcym. W Polsce rok w rok ściąga swe żniwo w postaci dziesiątek tysięcy żyć ludzkich.
Rozwój miażdżycy prowadzi do zawężania światła naczyń, ograniczenia drożności tętnic, a co za tym idzie zmniejszenia przepływu krwi. Przyczynia się do nadciśnienia, udaru mózgu, tętniaków, zawału mózgu. To efekty niedostatecznego dopływu tlenu oraz składników odżywczych do komórek. Ma też oczywiście wpływ na wydolność organizmu i zdolności intelektualne - niedożywione organy oraz mózg nie będą pracowały tak, jak powinny. Może występować chromanie przestankowe, choroby wieńcowe. Uszkodzone tętnice są bardziej podatne na pękanie co może prowadzić do wylewu. Myślę, że na tym etapie artykułu jest jasne, że nieleczona miażdżyca jest bardzo groźną chorobą, a jej profilaktyka powinna być codziennością ludzi dbających o swoje zdrowie.
Co robić, żeby zmniejszyć ryzyko rozwoju miażdżycy? Regularna aktywność fizyczna, utrzymywanie masy ciała w normie lub co najwyżej nieco ponad normą, odpowiednie nawodnienie organizmu i dieta to podstawy profilaktyki i leczenia miażdżycy. Bez tego nawet silne substancje i leki nie dadzą rady.
Dieta w miażdżycy
W diecie powinna być wysoka podaż polifenoli, a dokładniej flawonoidów roślinnych oraz innych antyoksydantów. “Flawonoidy osłaniają frakcję LDL przed utlenieniem oraz utrzymują wysoką liczbę frakcji białkowo-lipidowej HDL. Wspomagają krążenie krwi oraz mikrokrążenie w komórkach. Ponadto regulują przepuszczalność naczyń, uszczelniając je.” Mają działanie przeciwwolnorodnikowe, przeciwzapalne, wzmacniające orgaznim.
Znajdziesz je w aronii, borówce czernicy (jagodzie czarnej) i amerykańskiej, czarnym bzie, zielonej herbacie dobrej jakości. Ziołowe napary np. z czystka, hibiskusa, malwy czarnej, morwy czarnej, klitorii ternateńskiej, derenia jadalnego, głofu, cytryńca chińskiego, kurkumy mają ich dużo. Kakao oraz kawa dobrej jakości są w nie bogate. Z produktów spożywczych cebula czerwona, pomidory, papryka, nać pietruszki, ziarno soi, seler naciowy, kolendra siewna, wszelkie żurawiny, kapary i wszelkie owoce, szczególnie ciemno-fioletowe typu śliwka, jeżyna, truskawka, malina, wiśnia są w nie bogate.
Dzięki odpowiedniej podaży błonnika (zarówno rozpuszczalnego jak i nierozpuszczalnego) mniej cholesterolu będzie się wchłaniało, a utrzymanie odpowiedniej masy ciała będzie łatwiejsze i to jest pożądany kierunek działania profilaktycznego. Błonnik wiąże cholesterol, a także wiele innych substancji, zmniejsza jego wchłanianie, wypełnia mechanicznie żołądek zmniejszając porcję posiłku, jaki jesteśmy w stanie zjeść. Duże ilości błonnika zawiera pełnoziarniste pieczywo, łuska babki płesznik i jajowatej, niełuskane ziarna zbóż czy konopi, warzywa, kasze, owoce świeże i suszone. Produkty bogate w błonnik na naszej stronie znajdziesz tutaj.
Do tego w diecie musi być odpowiednia podaż kwasów omega-3 (olej lniany, olej z lnianki), witaminy D (wystawianie się na słońce i suplementacja szczególnie jesienią i zimą), witamin z grupy B (np. większe dawki niacyny). Konieczne jest ograniczenie cukrów prostych, nasyconych tłuszczy, tłuszczy trans, kontrola pierwiastków takich jak sód i potas (kontrola ilości soli w diecie), unikanie alkoholu i tytoniu oraz ograniczenie innych używek narażających organizm na stres oksydacyjny. Spożycie czerwonego mięsa skutkuje powstaniem związku o nazwie trimethylamine-N‑oxide (TMAO), który przespiesza narastanie blaszki. W związku z tym w diecie chorego nie powinno być czerwonego mięsa. Polecana jest dieta DASH i dieta śródziemnomorska. Wiadomo też, dobrej jakości oliwa z oliwek ma korzystny wpływ na układ krwionośny, także warto włączyć ją do diety. Warto skonsultować się w tej sprawie z dietetyczką/dietetykiem lub fitoterapeutką/fitoterapeutą z taką specjalizacją.
Miażdżyca – dieta niskotłuszczowa z ograniczeniem energii, cukrów prostych i tłuszczów
Rekomendacje Instytutu Żywności i Żywienia: Zmniejszenie udziału tłuszczu w diecie poniżej 30% energii dostarczanej z pożywienia na dzień. Jednocześnie należy ograniczyć udział nasyconych kwasów tłuszczowych w diecie do: 10%. W przypadku braku efektów konieczne jest ograniczenie nawet do 7%.
Zamiast nadmiaru tłuszczu należy zwiększyć podaż węglowodanów złożonych – powinny dostarczają 50-60% całkowitej energii w dziennej racji. Ilość produktów bogatych w błonnik powinna być zwiększona tak, aby ilość błonnika w dziennej racjii wynosiła minimum 30 g.
Podaż kwasów tłuszczowych jednonienasyconych i wielonienasyconych należy zwiększyć do odpowiednio 15% i 7% całkowitej energii. Należy ograniczyć spożycie cholesterolu wraz z dietą do 300 mg dziennie, a nawet 200 mg w przypadku braku efektów.
W przypadku nadwagi lub otyłości należy stosować diety odchudzające.”
Inne czynniki ryzyka
Ryzyko miażdżycy rośnie, gdy wystawiamy się na przewlekły stres, przewlekły hałas, narzucamy zbyt duże tempo życia. Statystycznie rasa biała ma większe zmiany miadżycowe (choroba cywilizacyjna) oraz mężczyźni częściej mają miadżycę niż kobiety (prawdopodobnie jest to skutek gorszej diety i gorszego dbania o organizm statystycznie niż kobiety).
Dodatkowo zagrożenie miażdżycą zwiększa się z powodu obciążenia genetycznego, chorób nerek, cukrzycy, narażenie na zbyt dużą ilość cholesterolu w trakcie życia płodowego, wieku 50+, przy zaburzeniach gospodarki lipidowej i węglowodanowej. Osoby, które zaliczają się do tej grupy powinny zwrócić szczególną uwagę na profilaktykę tej choroby.
Zioła w miażdżycy
Isnieje sporo surowców zielarskich wspomagających leczenie miażdżycy oraz skutecznych w profilaktyce.
Zioła, które możemy polecić to szczególnie:
- Szałwia czerwona (Salvia miltiorrhiza) - artykuł o jej działaniu znajdziesz tutaj
- Czystek kreteński (Cistus creticus)
- Tarczyca bajkalska (Scutellaria baicalensis)
- Krokus uprawny (Crocus sativus) - krocyna (crocin), safranol
- Gotu kola (Centella asiatica)
- Herbata zielona (Camellia sinensis)
- Głóg owoc
- Żeń-szeń fałszywy (Panax notoginseng)
- Surowce zawierające kwas acetylosalicylowy - kora wierzby, wiązówka błotna
Tarczyca bajkalska z naszego pola
Z roślin spożywczych korzystnie będzie działał:
- Czosnek - wykazano, że czosnek, aktywując syntezę tlenku azotu, prowadzi do wzrostu stężenia NO, który hamuje adhezję i agregację płytek zmniejszając ryzyko zawału i zatorów.
- Aronia czarnoowocowa (Aronia melanocarpa) - bogata w polifenole, zmniejsza stres oksydacyjny
- Dzika róża owoc (Rosa canina)
- Czarny bez owoc (Sambucus nigra) - bogaty w polifenole, zmniejsza stres oksydacyjny
- Borówka czernica (Vaccinium myrtillus) - bogata w polifenole, zmniejsza stres oksydacyjny
- Grejpfrut - należy skonsultować włączenie go w dietę z lekarzem. Nie należy go przyjmować, jeśli stosowane są leki, szczególnie leki rozrzedzające krew, a także w przypadku chorób nerek, w przypadku przyjmowania statyn, leków na nadciśnienie oraz wielu innych. Osłabia albo wręcz niweluje ich działanie dlatego jeśli chcemy go włączyć w terapię konsultacja i kilkugodzinny odstęp od leków jest niezbędny!
Substancje pochodzenia roślinnego wskazane w terapii to:
- Resweratrol (np. w ekstrakcie z rdestowca japońskiego)
- Bromelaina - rozpuszcza blaszkę miażdżycową! Artykuł o jej działaniu tutaj: Czy bromelaina rozpuszcza blaszki miażdżycowe?
- Kurkumina
- Ekstrakt z pestek winogron OPC - bogaty w polifenole, zmniejsza stres oksydacyjny
- Kwercetyna
- Diosmina
Jeśli podejrzewasz u siebie miażdżycę lub chcesz zbadać się profilaktycznie to są badania warte zrobienia:
- elektrokardiograficzna próba wysiłkowa
- badanie ultrasonograficzne tętnic szyjnych (można stwierdzić czy tętnice pokrywają się blaszką miażdżycową oraz zmierzyć grubość tętnic)
Podsumowanie. Lista artykułów szczegółowych
Jeśli borykasz się z miażdżycą to koniecznie podejmij działania, w tym wypadku będzie to miało bezpośredni wpływ na jakość i długość Twojego życia. Koniecznie zasięgnij porady lekarza i fitoterapeuty. Najlepiej będzie, gdy poszukasz osób współpracujących ze sobą lub jasno wyrazisz chęć stosowania metod zielarskich i odpowiedniej diety przy wizycie lekarskiej. Ma to ogromny sens jako podstawa terapii, a w przypadku mniej zaawansowanych stanów i działań profilaktycznych może być terapią główną. Życzymy zdrowia!
Na naszym blogu znajdziesz artykuły opisujące wsybrane zioła i substancje w leczeniu miażdżycy.
Ciekawostka
Naukowcy badający mumie odkryli, że miażdżyca dotyczy nie tylko naszych czasów. Pewna część zbadanych zwłok posiadała w swoich tętnicach zmiany miażdżycowe!
